Kontakty z dzieckiem – formy kontaktów i praktyczne rozwiązania stosowane przez sądy rodzinne

Kwestia kontaktów z dzieckiem stanowi jeden z najważniejszych aspektów spraw rodzinnych, z którymi spotykam się w mojej codziennej praktyce adwokackiej w Jarocinie. Prawidłowo ustalone zasady kontaktów mają fundamentalne znaczenie zarówno dla dobra dziecka, jak i dla utrzymania jego więzi z obojgiem rodziców. W niniejszym artykule omówię, jak w praktyce polskie sądy rodzinne regulują tę istotną materię oraz jakie rozwiązania sprawdzają się najlepiej w różnych sytuacjach życiowych.

 

Podstawy prawne kontaktów z dzieckiem

Kontakty z dzieckiem zostały kompleksowo uregulowane w Oddziale 3 Rozdziału II Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w artykułach 113–113⁶ k.r.o. Przepisy te wprowadzają szereg istotnych zasad, które mają zastosowanie zarówno w przypadku rodziców, jak i innych osób uprawnionych do kontaktów z małoletnim.

Jako adwokat Anna Konrady nieraz doradzałam klientom w takich sprawach. Swoją drogą, warto podkreślić, że prawo do kontaktów z dzieckiem przysługuje nie tylko rodzicom, ale również dziadkom i innym osobom bliskim, jeżeli sąd uzna, że leży to w interesie małoletniego.

W mojej kancelarii przy Alei Niepodleglosci w Jarocinie często spotykam się z pytaniami o możliwe formy kontaktów, które sąd może ustalić w postanowieniu. Doświadczenie pokazuje, że katalog tych form jest bardzo szeroki i elastyczny, co pozwala dostosować je do indywidualnych potrzeb dziecka i możliwości rodziców.

Formy kontaktów z dzieckiem

W praktyce orzeczniczej sądów rodzinnych spotykam się z wieloma różnymi formami kontaktów, które mogą być ustalone w zależności od konkretnej sytuacji rodzinnej:

1. Osobiste spotkania

To najbardziej klasyczna forma kontaktów, która może przybierać różne warianty:

• Odwiedziny w miejscu zamieszkania dziecka – forma często stosowana w przypadku małych dzieci lub gdy istnieją obawy co do warunków, w jakich miałyby odbywać się spotkania poza miejscem stałego pobytu małoletniego

• Odbieranie dziecka z miejsca zamieszkania lub placówki oświatowej – daje możliwość spędzenia czasu z dzieckiem we własnym środowisku, bez obecności drugiego rodzica

• Spotkania w miejscu neutralnym – np. w kawiarni, parku, centrum handlowym czy specjalnych ośrodkach wspierających rodzinę; rozwiązanie często stosowane na początkowym etapie odbudowywania relacji

W sądach rodzinnych w Jarocinie i południowej Wielkopolsce wielokrotnie obserwowałam, jak sędziowie starają się dostosować formę osobistych spotkań do wieku dziecka. Dla przykładu, w przypadku małych dzieci (do 3 lat) kontakty są zwykle krótsze, ale częstsze, by nie zaburzać poczucia bezpieczeństwa i rytmu dnia dziecka. W Sadzie Rejonowym w Jarocinie miałam sprawę, gdzie dla 2-letniej dziewczynki ustalono kontakty z ojcem trzy razy w tygodniu po 1,5 godziny, zamiast jednego długiego spotkania weekendowego.

2. Kontakty pośrednie

Oprócz osobistych spotkań, sądy coraz częściej regulują również kontakty pośrednie, realizowane za pomocą różnych środków komunikacji:

• Rozmowy telefoniczne – najczęściej w określonych dniach i godzinach (np. wtorki i czwartki od 18:00 do 18:30)

• Komunikatory internetowe – np. Skype, WhatsApp, Messenger, które umożliwiają nie tylko rozmowę, ale i kontakt wizualny

• Korespondencja elektroniczna – e-maile, SMS-y, szczególnie w przypadku starszych dzieci

• Tradycyjna korespondencja – listy, kartki pocztowe, które mają szczególną wartość sentymentalną

Pamiętam sprawę z zeszłego roku, gdy ojciec małoletniego Piotrka mieszkał w Anglii i poza wakacyjnymi spotkaniami, sąd ustalił regularne wideorozmowy dwa razy w tygodniu oraz możliwość wysyłania listów i drobnych upominków z okazji świąt. Ta forma kontaktów pozwoliła na utrzymanie bliskiej więzi mimo fizycznej odległości. Klienci z Jarocina i Krotoszyna coraz częściej pytają o takie rozwiązania, zwłaszcza gdy jedno z rodziców pracuje za granicą.

Szczegółowe regulacje dotyczące okresów świątecznych i wakacyjnych

Sądy rodzinne przykładają szczególną wagę do uregulowania kontaktów w okresach świątecznych, wakacyjnych i podczas innych szczególnych dni w roku. Jest to zrozumiałe, gdyż właśnie te okresy mają szczególne znaczenie emocjonalne zarówno dla dzieci, jak i dla rodziców.

1. Święta Bożego Narodzenia

W praktyce orzeczniczej sądów rodzinnych w naszym regionie najczęściej spotykam się z następującymi wariantami:

• Podział na lata parzyste i nieparzyste – np. w latach parzystych Wigilia i pierwszy dzień świąt u jednego rodzica, a drugi dzień świąt u drugiego; w latach nieparzystych odwrotnie

• Podział w obrębie jednych świąt – np. Wigilia do godz. 17:00 u matki, od 17:00 do następnego dnia u ojca, pierwszy dzień świąt do godz. 15:00 u ojca, później u matki

• Naprzemienne spędzanie całych świąt – całe święta (od Wigilii do drugiego dnia) w latach parzystych u jednego rodzica, w nieparzystych u drugiego

W kancelarii przy kawie zawsze tłumaczę: święta to czas szczególny i warto skupić się na tym, by dziecko mogło czerpać radość z tradycji rodzinnych u obojga rodziców, a nie stresować się ciągłymi przenosinami. W Jarocinie najczęściej spotykam się z podziałem na lata parzyste i nieparzyste, co daje wszystkim czas na spokojne świętowanie.

2. Święta Wielkanocne

Podobnie jak w przypadku Bożego Narodzenia, sądy najczęściej stosują system rotacyjny:

• Pierwszy i drugi dzień świąt – podział między rodziców, z zamianą w kolejnym roku

• Całe święta naprzemiennie – w jednym roku u matki, w kolejnym u ojca

3. Ferie zimowe i wakacje letnie

W przypadku dłuższych okresów wolnych od nauki, sądy starają się zapewnić sprawiedliwy podział czasu:

• Ferie zimowe – najczęściej tydzień u jednego rodzica, tydzień u drugiego

• Wakacje letnie – różne warianty, np. od 1 do 15 lipca u ojca, od 16 do 31 lipca u matki, od 1 do 15 sierpnia u matki, od 16 do 31 sierpnia u ojca, z zamianą w kolejnym roku

• Wakacje poza granicami kraju – sądy coraz częściej uwzględniają możliwość wyjazdu dziecka za granicę z jednym z rodziców, określając warunki takiego wyjazdu (np. konieczność podania adresu pobytu, zapewnienia kontaktu telefonicznego z drugim rodzicem)

Lubię mówić klientom, że w sprawach rodzinnych liczy się nie tylko kodeks, ale i elastyczność. Dlatego w mojej praktyce adwokackiej zawsze staram się pomóc klientom wypracować takie rozwiązania, które będą jak najbardziej funkcjonalne i dostosowane do realnych potrzeb ich dzieci. Testament musi byc jasny, ale harmonogram wakacji też powinien być precyzyjnie określony.

4. Dni szczególne

Sądy coraz częściej uwzględniają w swoich orzeczeniach również inne szczególne dni:

• Dzień Dziecka – często z podziałem godzinowym lub naprzemiennie w kolejnych latach

• Dzień Matki i Dzień Ojca – zazwyczaj dziecko spędza te dni z odpowiednim rodzicem

• Urodziny dziecka – różne rozwiązania: podział dnia między rodziców, spędzanie naprzemiennie w kolejnych latach lub wspólna uroczystość (w przypadku gdy rodzice są w stanie współpracować)

• Urodziny i imieniny rodziców – kontakt z dzieckiem w te dni ma szczególne znaczenie emocjonalne

W mojej kancelarii w Jarocinie często prowadzę wstępne konsultacje, podczas których pomagam klientom przemyśleć optymalny harmonogram kontaktów uwzględniający wszystkie te szczególne okazje. A propos, przypomniała mi się sprawa z Gostynia, gdzie rodzice doszli do porozumienia, że urodziny dziecka będą świętować wspólnie mimo rozstania – takie rozwiązania zasługują na szczególne uznanie.

Praktyczne aspekty realizacji kontaktów

Z mojego doświadczenia wynika, że dobrze skonstruowane postanowienie sądu powinno regulować nie tylko terminy, ale również praktyczne aspekty realizacji kontaktów:

1. Miejsce odbierania i odprowadzania dziecka

Precyzyjne określenie, gdzie i o której godzinie dziecko jest przekazywane między rodzicami, pomaga uniknąć wielu nieporozumień. W przypadku konfliktu między rodzicami, sądy często ustalają miejsce neutralne (np. szkoła, przedszkole) lub wskazują dokładny adres.

2. Przygotowanie dziecka do kontaktu

Rodzic, u którego dziecko stale przebywa, ma obowiązek odpowiednio przygotować je do spotkania z drugim rodzicem – zarówno pod względem emocjonalnym, jak i praktycznym (spakowanie niezbędnych rzeczy, ubrań, leków itp.).

3. Odwoływanie lub zmiany terminów kontaktów

Dobrze skonstruowane postanowienie powinno określać procedurę na wypadek choroby dziecka lub innych nieprzewidzianych okoliczności, które uniemożliwiają realizację kontaktów w ustalonym terminie (np. obowiązek wcześniejszego powiadomienia, możliwość “odrobienia” kontaktu).

4. Zakres decyzji podejmowanych podczas kontaktów

Rodzic uprawniony do kontaktów ma prawo do podejmowania decyzji w codziennych sprawach dziecka podczas trwania kontaktu, ale nie powinien podejmować istotnych decyzji (np. dotyczących leczenia, edukacji) bez porozumienia z drugim rodzicem.

Brzmi prosto, ale w praktyce sądowej bywa różnie. Spotykam się czasem z sytuacjami, gdy rodzice spierają się o najdrobniejsze szczegóły – od tego, jakie ubrania dziecko ma zabierać na spotkania, po to, co może jeść podczas kontaktów. W takich przypadkach moja rola jako adwokata polega często na pomocy w oddzieleniu emocji od racjonalnych argumentów i skupieniu się na tym, co naprawdę istotne dla dobra dziecka.

W Jarocinie miałam klientkę, która przynosiła do kancelarii szczegółowe listy produktów, których ojciec nie powinien podawać dziecku podczas weekendowych spotkań. Myślisz, że to proste? No to posłuchaj… Po kilku rozmowach udało mi się przekonać ją, że tak drobiazgowa kontrola nie służy ani dziecku, ani relacji rodzicielskiej.

Ograniczenia swobody kontaktów

Warto pamiętać, że uregulowanie kontaktów przez sąd nakłada ograniczenia na oboje rodziców:

• Rodzic zobowiązany (u którego dziecko stale przebywa) nie może utrudniać lub uniemożliwiać kontaktów w terminach ustalonych przez sąd, np. poprzez planowanie innych aktywności dziecka w tym czasie czy nieuzasadnione zatrzymywanie go w domu

• Rodzic uprawniony do kontaktów nie może, bez zgody rodzica zobowiązanego, spotykać się z dzieckiem poza terminami określonymi w postanowieniu sądu

To się w głowie nie mieści, ale niektórzy rodzice traktują dziecko jak własność, zapominając, że kontakt z drugim rodzicem jest nie tylko prawem tego rodzica, ale przede wszystkim prawem dziecka. W mojej praktyce zawodowej wielokrotnie spotykałam się z przypadkami, gdy rodzic uprawniony do kontaktów odbierał dziecko ze szkoły w dni, które nie były objęte postanowieniem sądu, co prowadziło do poważnych konfliktów i niepokoju dziecka.

W południowej Wielkopolsce spory o kontakty to norma, a szczególnie trudne przypadki dotyczą sytuacji, gdy jeden z rodziców przeprowadza się do innej miejscowości. Miałam w Jarocinie sprawę, gdzie matka przeprowadziła się z dzieckiem do Poznania, co sprawiło, że dotychczasowy harmonogram kontaktów stał się praktycznie niewykonalny.

Wykonywanie orzeczeń o kontaktach

Niestety, nawet najlepiej skonstruowane postanowienie sądu nie gwarantuje jego prawidłowego wykonywania. W przypadku problemów z realizacją kontaktów, prawo przewiduje specjalną procedurę wykonawczą (art. 598¹⁵ i następne k.p.c.), która obejmuje:

1. Wezwanie do wykonania orzeczenia – sąd może wezwać osobę, która nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki związane z kontaktami, do ich wykonania

2. Zagrożenie nakazaniem zapłaty – sąd może zagrozić nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku

3. Nakazanie zapłaty – w przypadku dalszego niewykonywania obowiązków, sąd może nakazać zapłatę sumy pieniężnej na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu lub na rzecz Skarbu Państwa

Znajomy adwokat z Jarocina opowiadał mi o przypadku, gdy matka uporczywie uniemożliwiała ojcu kontakty z 7-letnią córką, tłumacząc to rzekomymi chorobami dziecka. Dopiero zagrożenie karą finansową za każdy przypadek utrudniania kontaktów skłoniło ją do zmiany postawy. O spadek czasem się ludzie biją bardziej niż o cokolwiek, ale w sprawach o kontakty emocje potrafią być jeszcze silniejsze.

Podsumowanie

Prawidłowo ustalone kontakty z dzieckiem powinny przede wszystkim uwzględniać jego dobro i potrzeby, ale również realne możliwości obojga rodziców. W mojej praktyce adwokackiej zawsze podkreślam, że najlepszym rozwiązaniem jest wypracowanie porozumienia między rodzicami, które później może zostać zatwierdzone przez sąd.

Jeśli porozumienie nie jest możliwe, sąd ustali kontakty na podstawie zebranego materiału dowodowego, uwzględniając wiek dziecka, jego więź z każdym z rodziców, odległość między miejscami zamieszkania, a także możliwości czasowe i organizacyjne stron.

W mojej kancelarii adwokackiej w Jarocinie doradzam klientom w sprawach kontaktów z dziećmi, starając się pomoc im zrozumieć, że kontakty z dzieckiem to nie pole bitwy między rodzicami, ale przestrzeń, w której najważniejsze jest dobro małoletniego i budowanie z nim zdrowej, wspierającej relacji.

Zachęcam do kontaktu z moją kancelarią w przypadku pytań dotyczących kontaktów z dzieckiem lub innych kwestii z zakresu prawa rodzinnego. Indywidualne podejście do każdej sprawy oraz wieloletnie doświadczenie pozwalają mi na wypracowanie optymalnych rozwiązań dostosowanych do Państwa sytuacji.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Wykonujac od wielu lat zawod adwokata w Jarocinie wiem, ze kazda sprawa jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegolowych informacji zapraszam do kontaktu z moja kancelaria.

Zapraszam do Kancelarii Adwokackiej Anna Konrady: Adwokat Anna Konrady Aleja Niepodleglosci 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021