Czy testament może się przedawnić? Wyjaśniam, jak długo jest ważny

Najczęstsze pytania klientów o trwałość testamentu

“Minęło już 15 lat od czasu, gdy moja matka spisała testament. Czy on nadal będzie ważny?” – zapytał mnie niedawno klient w mojej kancelarii w Jarocinie. To pytanie słyszę zadziwiająco często. Wiele osób zastanawia się, czy testament, podobnie jak niektóre produkty spożywcze czy dokumenty urzędowe, ma określoną “datę przydatności”. Wyobrażają sobie, że po jakimś czasie testament może stracić moc prawną lub po prostu się przedawnić.

Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w prowadzeniu spraw spadkowych w Jarocinie i południowej Wielkopolsce, chciałabym rozwiać te wątpliwości i wyjaśnić, jak to właściwie jest z czasem obowiązywania testamentu.

Testament nie ma terminu ważności

Spieszę z uspokajającą informacją – testament nie jest jak jogurt w lodówce i nie ma określonej daty ważności. W polskim prawie spadkowym nie ma przepisu, który mówiłby, że testament “wygasa” po upływie określonego czasu. Testament napisany 5, 10, 20 czy nawet 50 lat temu pozostaje ważny, jeśli został sporządzony zgodnie z wymogami prawnymi.

Najczęściej chodzi tu o testament własnoręczny (holograficzny), który musi być:

• w całości napisany odręcznie,
• podpisany przez spadkodawcę,
• opatrzony datą (choć brak daty nie powoduje nieważności testamentu, jeśli nie ma wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do testowania, treści testamentu lub wzajemnego stosunku kilku testamentów).

Albo testament notarialny, sporządzony w formie aktu notarialnego.

Co więcej, testament nie może się również “przedawnić”. Przedawniać mogą się roszczenia, np. roszczenie o zachowek (które przedawnia się po upływie 5 lat od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy i o treści testamentu, nie później jednak niż po upływie 10 lat od otwarcia spadku). Natomiast sam testament jako dokument wyrażający ostatnią wolę spadkodawcy nie podlega przedawnieniu.

W mojej praktyce adwokackiej w Jarocinie miałam do czynienia z testamentem spisanym prawie 30 lat przed śmiercią spadkodawcy. Testament był przechowywany w starej szafie na strychu i odnaleziony dopiero po śmierci. Mimo upływu tak długiego czasu, sąd uznał go za ważny i przeprowadził postępowanie spadkowe zgodnie z jego treścią.

Kiedy jednak warto zaktualizować testament?

Choć testament nie traci ważności z upływem czasu, to warto pamiętać, że nasza sytuacja życiowa ciągle się zmienia. Zachodzą w niej wydarzenia, które mogą całkowicie zmienić nasze plany co do tego, kto powinien dziedziczyć nasz majątek.

W mojej kancelarii adwokackiej w Jarocinie często doradzam klientom przegląd i ewentualną aktualizację testamentu w następujących sytuacjach:

1. Zawarcie małżeństwa

Będąc singlem, mogłeś spisać testament na rzecz rodzeństwa, przyjaciela czy dalszej rodziny. Jednak po ślubie najpewniej to właśnie współmałżonek staje się osobą, której chcesz zostawić swój majątek.

Uwaga! Testament nie zmienia się automatycznie po ślubie! Jeżeli chcesz, aby Twój majątek odziedziczyła żona lub mąż, musisz sporządzić nowy testament.

Pamiętam przypadek z mojej praktyki w Jarocinie, gdy młody mężczyzna sporządził testament zapisując swój majątek siostrze, która opiekowała się nim podczas choroby. Kilka lat później ożenił się i założył rodzinę, ale zapomniał zmienić testamentu. Po jego niespodziewanej śmierci w wypadku samochodowym, jego żona z małym dzieckiem musiała dzielić się majątkiem z jego siostrą, co doprowadziło do długiego i kosztownego sporu sądowego.

2. Rozwód

Podobnie sytuacja wygląda przy rozwodzie. Sam fakt rozwodu nie unieważnia wcześniej napisanego testamentu. Jeśli wskazałeś w nim byłego małżonka jako spadkobiercę, to nadal może on dziedziczyć na podstawie tego dokumentu!

Przykład z mojej praktyki adwokackiej: Klientka z Gostynia, pani Krystyna, po rozwodzie zmieniła nazwisko i rozpoczęła nowe życie. Niestety, zapomniała o testamencie spisanym w czasie małżeństwa, w którym cały majątek zapisała mężowi. Gdyby nie przyszła na konsultację do mojej kancelarii w innej sprawie, nigdy nie dowiedziałaby się, że w przypadku jej śmierci majątek przypadłby byłemu mężowi, z którym od lat nie utrzymywała kontaktu.

3. Narodziny dziecka

Pojawienie się dziecka to kolejny moment, w którym warto przemyśleć treść testamentu. Być może wcześniej wskazałeś jako spadkobierców swoich rodziców czy rodzeństwo, a teraz chcesz, aby głównym spadkobiercą było Twoje dziecko?

Co prawda, dziecko jako spadkobierca ustawowy zawsze będzie miało prawo do zachowku (nawet jeśli nie zostanie wymienione w testamencie), ale jeśli chcesz, aby dziedziczyło konkretne składniki majątku lub w określonych proporcjach z innymi osobami, powinieneś zaktualizować testament.

4. Śmierć wskazanego spadkobiercy

Co jeśli osoba, którą wskazałeś w testamencie jako spadkobiercę, zmarła przed Tobą? W takiej sytuacji testament wymaga aktualizacji, chyba że przewidziałeś w nim tzw. “podstawienie” (wskazanie spadkobiercy zastępczego).

W mojej praktyce adwokackiej w Jarocinie miałam sprawę, w której testator zapisał cały majątek synowi, ale syn zmarł przed ojcem. Testament nie przewidywał podstawienia, więc majątek został podzielony zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego między pozostałych członków rodziny, co nie było zgodne z wolą zmarłego, który nie utrzymywał z nimi kontaktów.

5. Nabycie lub zbycie istotnych składników majątku

Jeśli w testamencie zapisałeś konkretne składniki majątku (np. “dom w Jarocinie zapisuję córce, a mieszkanie w Kaliszu synowi”), a następnie sprzedałeś lub nabyłeś nowe nieruchomości, warto zaktualizować testament, aby odzwierciedlał aktualny stan majątkowy.

Jak zmienić testament?

Zmiana testamentu jest stosunkowo prosta – wystarczy sporządzić nowy dokument. W mojej praktyce adwokackiej w Jarocinie zawsze doradzam klientom przestrzeganie kilku ważnych zasad:

1. Nowy testament powinien wyraźnie odwoływać się do poprzedniego, najlepiej z formułą: “Odwołuję wszystkie wcześniej sporządzone przeze mnie testamenty.”

2. Jeśli piszesz testament odręcznie, nie zapomnij o dacie! Jest ona kluczowa dla ustalenia, który testament jest ostatni.

3. Choć przepisy nie wymagają formy notarialnej, testament notarialny daje większą pewność, że Twoja ostatnia wola zostanie uszanowana. W mojej praktyce w Jarocinie i okolicach widziałam wiele przypadków, gdy testament własnoręczny był kwestionowany przez pominiętych spadkobierców, którzy podważali jego autentyczność lub twierdzili, że spadkodawca był niezdolny do testowania.

4. Dobrze poinformować kogoś zaufanego o istnieniu nowego testamentu i miejscu jego przechowywania. Nieraz spotykałam się z sytuacją, gdy testament odnajdywano przypadkiem wiele miesięcy po śmierci, kiedy postępowanie spadkowe było już w toku lub nawet zakończone.

Szczególny przypadek – rozwód w toku a testament

Ważna uwaga dla osób w trakcie rozwodu, których spotykam w swojej kancelarii w Jarocinie – do momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego wciąż jesteście małżeństwem! Oznacza to, że w przypadku śmierci jednego z Was przed zakończeniem sprawy rozwodowej, drugi małżonek będzie dziedziczyć zgodnie z ustawą (jeśli nie ma testamentu) lub zgodnie z testamentem (jeśli taki istnieje i wskazuje małżonka jako spadkobiercę).

Dlatego zawsze doradzam klientom w trakcie rozwodu, aby rozważyli sporządzenie nowego testamentu, jeśli nie chcą, aby ich majątek trafił do małżonka, z którym są w separacji lub w trakcie rozwodu.

Przechowywanie testamentu – praktyczne porady

W mojej praktyce adwokackiej w południowej Wielkopolsce często spotykam się z problemem zagubienia lub zniszczenia testamentu. Oto kilka praktycznych porad dotyczących przechowywania tego ważnego dokumentu:

1. Testament notarialny jest przechowywany w kancelarii notarialnej, co daje gwarancję jego bezpieczeństwa i odnalezienia po śmierci spadkodawcy.

2. Testament własnoręczny wymaga bezpiecznego miejsca przechowywania. Może to być:

   • sejf domowy,
   • skrytka bankowa,
   • kancelaria adwokacka (wielu moich klientów z Jarocina i okolic zostawia kopie testamentów w mojej kancelarii),
   • u zaufanej osoby, która wie, co zrobić z dokumentem po Twojej śmierci.

3. Notarialne poświadczenie podpisu na testamencie holograficznym może zwiększyć jego wiarygodność, choć nie jest to wymagane przez prawo.

4. Krajowy Rejestr Testamentów (NORT) to dobrowolny rejestr prowadzony przez Krajową Radę Notarialną, w którym można zarejestrować informację o sporządzeniu testamentu (bez ujawniania jego treści). Rejestracja nie jest obowiązkowa, ale może pomóc w odnalezieniu testamentu po śmierci.

Podsumowanie

Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w sprawach spadkowych w Jarocinie i południowej Wielkopolsce, często powtarzam swoim klientom:

• Testament nie traci ważności z upływem czasu – pozostaje ważny tak długo, jak długo żyje jego autor.
• Każdy może w dowolnym momencie zmienić swoją ostatnią wolę, sporządzając nowy testament.
• Kluczowe jest, by pamiętać o aktualizacji testamentu przy ważnych zmianach życiowych: po ślubie, po rozwodzie, po narodzinach dziecka, po śmierci wskazanego spadkobiercy czy po istotnych zmianach w majątku.

Warto również regularnie, np. co kilka lat, przeglądać treść testamentu i zastanawiać się, czy nadal odzwierciedla on naszą wolę.

Najlepszym rozwiązaniem jest konsultacja z adwokatem specjalizującym się w prawie spadkowym, który pomoże sporządzić testament odpowiadający indywidualnym potrzebom i sytuacji życiowej. Lepiej skonsultować się z prawnikiem, niż ryzykować, że majątek trafi w niepowołane ręce lub stanie się przedmiotem długotrwałych i kosztownych sporów rodzinnych.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Wykonując od wielu lat zawód adwokata w Jarocinie wiem, że każda sprawa spadkowa jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegółowych informacji zapraszam do kontaktu z moją kancelarią.

Zapraszam do Kancelarii Adwokackiej Anna Konrada: Adwokat Anna Konrada Aleja Niepodległości 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021