Kara łączna w praktyce – jak sąd łączy kary za różne przestępstwa na przykładzie wyroku SR w Jarocinie II K 321/16

Wsród zagadnień, które najcześciej spotykam w swojej praktyce adwokackiej w Jarocinie, jest problematyka kary łącznej. Wielu klientów, którzy popełnili więcej niż jedno przestępstwo, pyta mnie: “Jak to będzie łączone? Czy wszystkie kary się sumują? Czy może zostanie wybrana najsurowsza?”

Dziś chcę omówić, jak w praktyce wygląda wymierzanie kary łącznej na przykładzie ciekawego wyroku Sądu Rejonowego w Jarocinie o sygnaturze II K 321/16. Ten wyrok doskonale ilustruje, w jaki sposób sąd podchodzi do łączenia kar za różne przestępstwa.

Czym jest kara łączna?

Zanim przejdę do omówienia konkretnego przypadku, kilka słów o tym, czym w polskim prawie karnym jest kara łączna. Otóż gdy sprawca popełnia więcej niż jedno przestępstwo i za każde z nich sąd wymierza mu odrębną karę, następnie orzeka się karę łączną, która obejmuje wszystkie te jednostkowe kary.

Zasady wymierzania kary łącznej regulują art. 85-90 Kodeksu karnego. W przypadku kar pozbawienia wolności sąd może zastosować różne zasady wymiaru kary łącznej:

• zasadę absorpcji (kara łączna równa jest najsurowszej z kar jednostkowych)
• zasadę asperacji (kara łączna surowsza od najsurowszej kary jednostkowej, ale łagodniejsza niż suma kar)
• zasadę kumulacji (kara łączna stanowi sumę wszystkich kar jednostkowych)

W mojej praktyce adwokackiej najczęściej spotykam się z zasadą asperacji, rzadziej z absorpcją, a najrzadziej z kumulacją. Wybór konkretnej zasady zależy od wielu czynników, które omówię na przykładzie wyroku z Jarocina.

Przestępstwa podlegające karze łącznej

W analizowanym wyroku oskarżony H.R. został uznany za winnego popełnienia trzech przestępstw:

• dwóch przestępstw kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości w warunkach recydywy (art. 178a § 4 kk)
• przestępstwa znęcania się nad rodziną (art. 207 § 1 kk)

Za każde z tych przestępstw sąd wymierzył oddzielną karę:

“1. oskarżonego H. R. uznaje za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie I oskarżenia i za to na podstawie art. 178a§ 4 kk wymierza mu karę 4 (cztery) miesięcy pozbawienia wolności;“

“4. oskarżonego H. R. uznaje za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie II oskarżenia i za to na podstawie art. 178a§ 4 kk wymierza mu karę 4 (cztery) miesięcy pozbawienia wolności;“

“7. oskarżonego H. R. uznaje za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie III oskarżenia i za to na podstawie art. 207 § 1 kk wymierza mu karę 6 (sześć) miesięcy pozbawienia wolności;“

W sumie kary jednostkowe wynosiły: 4 miesiące + 4 miesiące + 6 miesięcy = 14 miesięcy pozbawienia wolności. Jednak sąd nie zastosował prostego sumowania kar.

Wymiar kary łącznej

Sąd Rejonowy w Jarocinie orzekł karę łączną w następujący sposób:

“8. na podstawie art. 85 § 1 i 2 kk i 86 § 1 kk wymierza oskarżonemu karę łączną 10 (dziesięć) miesięcy pozbawienia wolności;“

Jak widać, kara łączna (10 miesięcy) jest wyższa od najwyższej kary jednostkowej (6 miesięcy), ale niższa od sumy wszystkich kar (14 miesięcy). Sąd zastosował więc zasadę asperacji, co jest najczęstszym rozwiązaniem w praktyce.

Co ciekawe, w uzasadnieniu sąd wskazał:

“Na podstawie art. 85 § 1 i 2 kk i 86 § 1 kk Sąd wymierzył oskarżonemu karę łączną 10 miesięcy pozbawienia wolności. W tym wypadku zbieżność czasowa czynów uzasadniała przyjęcie zasady absorbcji.“

Mamy tu pewną rozbieżność – sąd mówi o zasadzie absorpcji, ale faktycznie zastosował zasadę asperacji. Przy pełnej absorpcji kara łączna wynosiłaby 6 miesięcy (najwyższa kara jednostkowa). Z mojego doświadczenia w sądach okolic Jarocina wynika, że sądy często określają jako “częściową absorpcję” to, co teoretycznie jest asperacją.

Czynniki wpływające na wymiar kary łącznej

Co zdecydowało o takim, a nie innym wymiarze kary łącznej? Sąd wskazał w uzasadnieniu:

“W tym wypadku zbieżność czasowa czynów uzasadniała przyjęcie zasady absorbcji.“

Kluczowym czynnikiem była więc zbieżność czasowa czynów. Wszystkie przestępstwa zostały popełnione w krótkim odstępie czasu (dwa czyny z 18 maja 2016 r., a trzeci – znęcanie – obejmował okres do 19 maja 2016 r.).

Z mojej praktyki adwokackiej w Jarocinie wiem, że przy wymiarze kary łącznej sądy biorą pod uwagę:

1. Zbieżność czasową czynów – im bliżej siebie w czasie zostały popełnione przestępstwa, tym bardziej uzasadnione jest zastosowanie zasady absorpcji lub łagodniejszej asperacji.

2. Powiązanie przedmiotowe czynów – jeśli przestępstwa są podobnego rodzaju lub wynikają z tego samego zdarzenia, to również przemawia za łagodniejszym łączeniem kar.

3. Dyrektywy wymiaru kary – sąd bierze pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze kary wobec sprawcy oraz potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

W omawianej sprawie dwa czyny dotyczyły kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości tego samego dnia, a znęcanie się obejmowało także ten okres. Ta zbieżność uzasadniała łagodniejsze potraktowanie sprawcy przy wymiarze kary łącznej.

Łączenie środków karnych

Nie tylko kary główne podlegają łączeniu. W omawianej sprawie sąd połączył również środki karne w postaci zakazu prowadzenia pojazdów:

“9. na podstawie art. 90 § 2 kk orzeka wobec oskarżonego łączny środek karny w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych“

Za każde z przestępstw z art. 178a § 4 kk sąd orzekł dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów. Przy łączeniu takich samych środków karnych naturalnym wyborem było utrzymanie dożywotniego zakazu.

Co jednak ciekawe, sąd nie połączył świadczeń pieniężnych orzeczonych za oba przestępstwa drogowe (po 10 000 zł za każde). Sprawca musiał zapłacić łącznie 20 000 zł, gdyż świadczenia pieniężne nie podlegają łączeniu na zasadach kary łącznej.

W swojej praktyce adwokackiej często tłumaczę klientom, że nie wszystkie dolegliwości prawne podlegają łączeniu – niektóre kary i środki karne kumulują się, co dodatkowo zwiększa surowość orzeczenia.

Wpływ kary łącznej na możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary

Interesującym aspektem omawianego wyroku jest też kwestia niemożności warunkowego zawieszenia wykonania kary:

“Objęcie powyższą karą, kary orzeczonej za przestępstwa z art. 178a§4 kk wykluczało warunkowe zawieszenie jej wykonania.“

Jest to istotna obserwacja. Na podstawie art. 69 § 4 kk warunkowego zawieszenia nie stosuje się do sprawcy występku z art. 178a § 4 kk. Nawet gdyby więc okoliczności przemawiały za zawieszeniem kary za znęcanie się, to fakt, że kara łączna obejmowała również kary za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości w warunkach recydywy, wykluczał taką możliwość.

Z mojego doświadczenia w Jarocinie i okolicznych sądach wynika, że klienci często nie zdają sobie sprawy z tego ograniczenia. Popełnienie niektórych przestępstw może zamknąć drogę do warunkowego zawieszenia wykonania kary, nawet jeśli kara łączna obejmuje również inne czyny, za które zawieszenie byłoby możliwe.

Jak prognozować wymiar kary łącznej?

Jako adwokat praktykujący w Jarocinie często spotykam się z pytaniem: “Jak przewidzieć, jaką karę łączną orzeknie sąd?” Nie ma tu prostej matematycznej formuły, ale na podstawie orzecznictwa można wskazać pewne tendencje:

1. Przy bliskiej zbieżności czasowej czynów i ich podobnym charakterze kara łączna będzie bliższa najwyższej karze jednostkowej (zasada absorpcji lub łagodnej asperacji).

2. Przy dużym rozrzucie czasowym czynów lub ich odmiennym charakterze kara łączna będzie bliższa sumie kar jednostkowych (zasada asperacji zbliżonej do kumulacji).

3. Przy wyraźnie wyodrębniającym się czynie najpoważniejszym i kilku drobniejszych przeważnie stosuje się zasadę absorpcji z niewielkim podwyższeniem.

W omawianej sprawie zastosowano asperację bliższą absorpcji – z 14 miesięcy kary łącznej wymierzono 10 miesięcy, co stanowi spore złagodzenie.

Praktyczne znaczenie kary łącznej dla skazanych

Dla moich klientów w Jarocinie kwestia kary łącznej ma ogromne praktyczne znaczenie, zwłaszcza w kontekście rzeczywistego czasu spędzonego w zakładzie karnym oraz możliwości ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Przy karze łącznej 10 miesięcy pozbawienia wolności, jak w omawianej sprawie, skazany może ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu połowy kary, czyli po 5 miesiącach. Gdyby zastosowano pełną kumulację kar (14 miesięcy), ten okres wynosiłby 7 miesięcy.

Warto też zauważyć, że w przypadku kary nieprzekraczającej roku pozbawienia wolności istnieją szersze możliwości odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego (tzw. “obrączki”). W omawianej sprawie wymiar kary łącznej (10 miesięcy) teoretycznie umożliwiał ubieganie się o taki system odbywania kary.

Trudności procesowe przy wymiarze kary łącznej

Kwestie związane z karą łączną generują wiele problemów procesowych, z którymi jako adwokat w Jarocinie spotykam się niemal codziennie.

Jednym z nich jest sytuacja, gdy wobec oskarżonego toczy się kilka postępowań przed różnymi sądami. W omawianej sprawie sąd zauważył:

“Kolejnym elementem osobowego materiału dowodowego, który nie podlegał ocenie w niniejszym postępowaniu były wyjaśnienia i zeznania dotyczące zdarzeń z listopada 2016r. (…) Sąd nie prowadził szerszego postępowania dowodowego gdyż byłaby to niejako antycypacja rozstrzygnięcia jakie zapadnie w sprawie II K 524/16, która wpłynęła już do sądu.“

Pokazuje to, jak skomplikowana może być sytuacja procesowa oskarżonego, przeciwko któremu toczą się równolegle różne postępowania. W takich przypadkach może dojść do wydania wyroku łącznego już po uprawomocnieniu się wszystkich wyroków jednostkowych.

Podsumowanie

Kara łączna to instytucja prawa karnego, która ma ogromne znaczenie praktyczne. Wyrok Sądu Rejonowego w Jarocinie (sygn. akt II K 321/16) doskonale ilustruje, jak w praktyce wygląda łączenie kar za różne przestępstwa.

Sąd zastosował zasadę asperacji, wymierzając karę łączną (10 miesięcy) niższą od sumy kar jednostkowych (14 miesięcy), ale wyższą od najsurowszej kary jednostkowej (6 miesięcy). Kluczowym czynnikiem była zbieżność czasowa czynów.

Dla osób skazanych za więcej niż jedno przestępstwo ważne jest zrozumienie, że kara łączna nie jest prostą sumą kar jednostkowych, ale wynikiem złożonej oceny całokształtu przestępczej działalności sprawcy. Z mojego doświadczenia w Jarocinie wiem, że właściwe wykorzystanie przepisów o karze łącznej może znacząco wpłynąć na ostateczny wymiar kary.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Wykonujac od wielu lat zawod adwokata w Jarocinie wiem, ze kazda sprawa jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegolowych informacji zapraszam do kontaktu z moja kancelaria.

Zapraszam do Kancelarii Adwokackiej Anna Konrady: Adwokat Anna Konrady Aleja Niepodleglosci 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021