Obowiązkowe świadczenie pieniężne przy przestępstwach drogowych – nowa dolegliwość finansowa dla sprawców

Kiedy w mojej kancelarii adwokackiej w Jarocinie przyjmuję klientów oskarżonych o przestępstwa drogowe, szczególnie te związane z alkoholem, często widzę ich zaskoczenie, gdy mówię o świadczeniu pieniężnym na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym. “Ile to może być? Tysiąc złotych? Dwa?” – pytają z nadzieją. Gdy słyszą, że kwota ta zazwyczaj wynosi 5-10 tysięcy złotych, a czasem nawet więcej, są w szoku. Ta finansowa dolegliwość często okazuje się dla nich bardziej dotkliwa niż sam zakaz prowadzenia pojazdów.

Dziś chciałabym przeanalizować na przykładzie wyroku Sądu Rejonowego w Jarocinie (sygn. akt II K 321/16), jak w praktyce orzekane są obowiązkowe świadczenia pieniężne za przestępstwa drogowe i jakie ma to konsekwencje dla sprawców.

Świadczenie pieniężne – obowiązkowa sankcja przy przestępstwach drogowych

Stosunkowo niewiele osób zdaje sobie sprawę, że od kilku lat za przestępstwa związane z prowadzeniem pojazdu w stanie nietrzeźwości sąd obligatoryjnie orzeka świadczenie pieniężne. Nie jest to kwestia uznania sądu – przepisy nakazują orzeczenie takiego świadczenia.

W analizowanym wyroku Sądu Rejonowego w Jarocinie czytamy:

“Na podstawie art. 43a§2 kk orzeka wobec oskarżonego świadczenie pieniężne w wysokości 10 000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.“

Co istotne, świadczenie to zostało orzeczone za każdy z dwóch czynów z art. 178a § 4 kk, dając łącznie kwotę 20 000 zł! Jest to kwota, która dla wielu mieszkańców Jarocina i okolic stanowi kilkumiesięczne wynagrodzenie. Orzeczenie takich świadczeń pieniężnych było obligatoryjne, sąd nie miał możliwości odstąpienia od ich wymierzenia ani obniżenia ich wysokości poniżej ustawowego minimum.

Podstawa prawna świadczenia pieniężnego

Świadczenie pieniężne za przestępstwa drogowe związane z alkoholem orzekane jest na podstawie art. 43a § 2 Kodeksu karnego, który stanowi:

“W razie skazania sprawcy za przestępstwo określone w art. 178a § 1, art. 179 lub art. 180 sąd orzeka świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5000 złotych.“

Z mojej praktyki adwokackiej w Jarocinie wynika, że w przypadku pierwszego przestępstwa z art. 178a § 1 kk (prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości) sądy najczęściej orzekają świadczenia w wysokości minimalnej, czyli 5000 zł. Jednak w przypadku recydywy (art. 178a § 4 kk), jak w omawianej sprawie, kwoty te są znacznie wyższe – zazwyczaj 10 000 zł, a czasem nawet 15 000 zł za każdy czyn.

Kilka przestępstw drogowych = kilka świadczeń pieniężnych

Co szczególnie istotne w omawianej sprawie, świadczenia pieniężne nie podlegają łączeniu na zasadach kary łącznej. Za każde przestępstwo drogowe orzeka się odrębne świadczenie, a sprawca musi zapłacić pełną sumę wszystkich orzeczonych świadczeń.

W analizowanym wyroku sprawca dopuścił się dwukrotnie w tym samym dniu prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości, co skutkowało orzeczeniem dwóch świadczeń po 10 000 zł każde. Łącznie musiał więc zapłacić 20 000 zł, mimo że czyny zostały popełnione tego samego dnia i w ramach wyroku orzeczono karę łączną pozbawienia wolności.

Z mojego doświadczenia w sprawach karnych w Jarocinie i okolicach wynika, że wielu sprawców nie zdaje sobie sprawy z tej “kumulacji” – myślą, że jeśli popełnili kilka przestępstw drogowych, to i tak zapłacą tylko jedno świadczenie.

Wysokość świadczenia pieniężnego – co wpływa na jego wymiar?

Minimalna wysokość świadczenia pieniężnego jest określona ustawowo i wynosi 5000 zł. Górnej granicy ustawodawca nie przewidział, co daje sądom swobodę w orzekaniu wysokości powyżej minimum ustawowego.

W praktyce sądów w Jarocinie i okolicznych miejscowościach obserwuję, że na wysokość świadczenia wpływają:

1. Uprzednia karalność sprawcy – recydywiści, jak w omawianej sprawie, mogą spodziewać się wyższych kwot.

2. Stężenie alkoholu – im wyższe, tym większa szansa na wyższe świadczenie. W analizowanej sprawie sprawca miał 0,96 mg/l przy pierwszym czynie i około 1,6 promila przy drugim czynie, co jest wysokim stężeniem.

3. Okoliczności zdarzenia – jazda po drodze krajowej o dużym natężeniu ruchu, jak w omawianym przypadku, może skutkować wyższym świadczeniem.

4. Sytuacja majątkowa sprawcy – choć przepisy nie uzależniają wysokości świadczenia od możliwości finansowych sprawcy, w praktyce sądy czasem biorą ten czynnik pod uwagę.

W omawianej sprawie sąd nie uzasadnił szczegółowo, dlaczego orzekł świadczenie w wysokości 10 000 zł za każdy czyn, ale można przypuszczać, że wpływ miały recydywa, wysokie stężenie alkoholu oraz fakt poruszania się po drodze krajowej.

Obowiązek zapłaty a możliwości finansowe sprawcy

Istotnym problemem praktycznym jest kwestia, czy świadczenie pieniężne może zostać rozłożone na raty lub odroczone w czasie. W przeciwieństwie do grzywny, przepisy nie przewidują takiej możliwości dla świadczeń pieniężnych orzekanych za przestępstwa drogowe.

W swojej praktyce adwokackiej w Jarocinie obserwuję, że stanowi to poważny problem dla wielu skazanych. Świadczenie w wysokości 5000 zł, a tym bardziej 10 000 zł czy 20 000 zł, jest kwotą, której wielu mieszkańców mniejszych miejscowości nie jest w stanie zapłacić jednorazowo.

Co się dzieje, gdy skazany nie zapłaci świadczenia? Kwota ta podlega egzekucji na zasadach określonych w Kodeksie karnym wykonawczym. W skrajnych przypadkach może to prowadzić do zajęcia wynagrodzenia, emerytury lub renty, a nawet licytacji majątku skazanego.

Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym – na co idą te pieniądze?

Świadczenia pieniężne orzekane za przestępstwa drogowe trafiają do Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, który został powołany do:

• udzielania pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwami
• udzielania pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i ich rodzinom

Warto podkreślić, że środki te nie trafiają bezpośrednio do ofiar wypadków spowodowanych przez nietrzeźwych kierowców, ale do ogólnego funduszu, z którego finansowane są różne formy pomocy dla pokrzywdzonych przestępstwami.

W swojej praktyce adwokackiej w Jarocinie często tłumaczę klientom, że pieniądze te służą szlachetnemu celowi, co czasem nieco łagodzi ich frustrację związaną z wysokością świadczenia.

Cel prewencyjny świadczenia pieniężnego

Wprowadzenie obowiązkowych, wysokich świadczeń pieniężnych za przestępstwa drogowe było podyktowane przede wszystkim względami prewencyjnymi. Ustawodawca wyszedł z założenia, że surowa sankcja finansowa może skuteczniej odstraszać potencjalnych sprawców niż sam zakaz prowadzenia pojazdów czy nawet kara pozbawienia wolności.

Z mojej praktyki w sądach rejonu jarocińskiego wynika, że rzeczywiście świadomość wysokich kosztów finansowych związanych z prowadzeniem pojazdu po alkoholu coraz częściej dociera do potencjalnych sprawców. Klienci przychodzący do kancelarii coraz częściej pytają właśnie o aspekty finansowe, a nie tylko o możliwość uniknięcia zakazu prowadzenia pojazdów.

Praktyka orzecznicza w Jarocinie a praktyka ogólnopolska

Na podstawie analizy wielu wyroków w sprawach o przestępstwa drogowe mogę stwierdzić, że praktyka orzecznicza Sądu Rejonowego w Jarocinie nie odbiega znacząco od praktyki innych sądów rejonowych w Polsce.

W przypadku pierwszego przestępstwa z art. 178a § 1 kk dominuje orzekanie minimalnej kwoty 5000 zł. W przypadku recydywy (art. 178a § 4 kk) standardem staje się kwota 10 000 zł za każdy czyn.

Wyjątki od tej reguły zdarzają się przy szczególnie wysokim stężeniu alkoholu (powyżej 2 promili) lub gdy doszło do wypadku – wówczas kwoty mogą być wyższe. Z drugiej strony, bardzo trudna sytuacja materialna sprawcy może czasem skłonić sąd do orzeczenia kwoty bliższej minimum ustawowego.

Porady praktyczne dla kierowców

Jako adwokat praktykujący w Jarocinie, chciałabym podzielić się kilkoma praktycznymi radami dla kierowców:

1. Pamiętajcie, że prowadzenie pojazdu po alkoholu to nie tylko ryzyko wypadku, zakaz prowadzenia pojazdów czy nawet kara więzienia – to także ogromny koszt finansowy. Kwota 5000 zł (a przy recydywie 10 000 zł za każdy czyn) to dla wielu osób równowartość kilku miesięcy pracy.

2. Jeśli już doszło do popełnienia przestępstwa drogowego, nie pogłębiajcie problemu przez ponowne prowadzenie pojazdu po alkoholu. W omawianej sprawie sprawca w ciągu jednego dnia “zarobił” dwa świadczenia po 10 000 zł każde.

3. Przed rozprawą przygotujcie się finansowo na zapłatę świadczenia. W przeciwieństwie do grzywny, nie ma możliwości rozłożenia go na raty.

4. W przypadku bardzo trudnej sytuacji materialnej warto rozważyć złożenie wniosku o odroczenie wykonania świadczenia pieniężnego na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu karnego wykonawczego. Choć nie jest to wprost przewidziane dla świadczeń pieniężnych, w wyjątkowych przypadkach sądy stosują taką możliwość.

Podsumowanie

Obowiązkowe świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym stało się istotnym elementem sankcji za przestępstwa drogowe związane z alkoholem. Wyrok Sądu Rejonowego w Jarocinie (sygn. akt II K 321/16) doskonale ilustruje, jak dotkliwa może być ta sankcja, szczególnie w przypadku recydywy lub popełnienia kilku przestępstw.

Kwota 20 000 zł łącznego świadczenia pieniężnego orzeczona w analizowanej sprawie stanowi poważne obciążenie finansowe dla większości mieszkańców regionu jarocińskiego. Należy jednak pamiętać, że głównym celem tej sankcji jest prewencja – zniechęcenie potencjalnych sprawców do wsiadania za kierownicę po spożyciu alkoholu.

Z perspektywy adwokata praktykującego w Jarocinie mogę stwierdzić, że wysokie świadczenia pieniężne istotnie wpływają na świadomość kierowców odnośnie konsekwencji prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości. Coraz mniej osób postrzega jazdę po alkoholu jako “drobne wykroczenie” – świadomość surowych konsekwencji finansowych dociera do coraz szerszego grona potencjalnych sprawców.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Wykonujac od wielu lat zawod adwokata w Jarocinie wiem, ze kazda sprawa jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegolowych informacji zapraszam do kontaktu z moja kancelaria.

Zapraszam do Kancelarii Adwokackiej Anna Konrady: Adwokat Anna Konrady Aleja Niepodleglosci 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021