Najczęstsze pytania – prawo rodzinne

 

Jako doświadczony adwokat z Jarocina, specjalizujący się w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, często spotykam się z podobnymi pytaniami od klientów. Poniżej znajdą Państwo odpowiedzi na najczęstsze wątpliwości związane z różnymi aspektami prawa rodzinnego. Mam nadzieję, że te informacje będą pomocne w zrozumieniu podstawowych zagadnień prawnych, z którymi mogą się Państwo spotkać.

Rozwód i separacja

Jak długo trwa rozwód?

Czas trwania postępowania rozwodowego zależy od wielu czynników. Rozwód bez orzekania o winie, przy zgodzie małżonków co do warunków rozstania, może zakończyć się nawet po jednej rozprawie. Natomiast sprawy sporne, z orzekaniem o winie, trwają zwykle od 6 miesięcy do 2 lat. Z mojego doświadczenia w sądach w Jarocinie i Kaliszu wynika, że średni czas trwania postępowania rozwodowego to około 8-10 miesięcy.

Czy muszę mieć adwokata w sprawie rozwodowej?

Formalnie rzecz biorąc, nie ma obowiązku korzystania z pomocy adwokata w sprawach rozwodowych. Jednak z mojej praktyki wynika, że profesjonalne wsparcie prawne znacząco zwiększa szanse na korzystne rozstrzygnięcie sprawy, szczególnie gdy w grę wchodzą kwestie związane z dziećmi czy majątkiem. Adwokat pomoże również uniknąć błędów proceduralnych i zaoszczędzić czas.

Jaka jest różnica między rozwodem z orzekaniem o winie a bez orzekania o winie?

Rozwód bez orzekania o winie jest szybszy i mniej konfliktowy, wymaga jednak zgody obojga małżonków. Rozwód z orzekaniem o winie wiąże się z koniecznością udowodnienia, który z małżonków przyczynił się do rozpadu małżeństwa. Ma to znaczenie m.in. przy ustalaniu alimentów dla małżonka, gdyż małżonek wyłącznie winny rozpadu pożycia nie może żądać alimentów od współmałżonka.

Czy w trakcie rozwodu można ustalić podział majątku?

Tak, sąd może orzec o podziale majątku wspólnego w wyroku rozwodowym, jeżeli nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce sądowej w Jarocinie i Kaliszu często spotykam się jednak z sytuacją, gdy sąd wyłącza kwestię podziału majątku do odrębnego postępowania, szczególnie gdy majątek jest znaczny lub sprawa sporna.

Czym różni się separacja od rozwodu?

Główna różnica polega na tym, że separacja nie rozwiązuje małżeństwa – małżonkowie nie mogą zawrzeć nowych związków małżeńskich. Separacja powoduje jednak ustanie wspólności majątkowej i zwykle reguluje kwestie związane z dziećmi podobnie jak rozwód. Separacja może być zniesiona, jeśli małżonkowie zdecydują się na powrót do wspólnego pożycia.

Władza rodzicielska i opieka nad dziećmi

Co to jest władza rodzicielska i czym się różni od kontaktów z dzieckiem?

Władza rodzicielska to ogół praw i obowiązków rodziców wobec dziecka, obejmujący pieczę nad osobą i majątkiem dziecka oraz wychowanie dziecka. Kontakty z dzieckiem to natomiast prawo i obowiązek do utrzymywania relacji osobistych, niezależnie od przysługującej władzy rodzicielskiej. Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej może nadal mieć prawo do kontaktów z dzieckiem.

Jak sąd decyduje, z którym rodzicem będzie mieszkać dziecko po rozwodzie?

Sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka. Pod uwagę brane są m.in.: dotychczasowa opieka nad dzieckiem, więzi emocjonalne, możliwości wychowawcze i bytowe rodziców, zdolność do zapewnienia stabilizacji, a także wola dziecka (stosownie do jego wieku i stopnia dojrzałości). Z mojej praktyki w sądach w Jarocinie wynika, że sąd często opiera się również na opinii biegłych psychologów.

Czym jest plan wychowawczy (porozumienie rodzicielskie)?

Jest to dokument, w którym rodzice szczegółowo określają sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozstaniu. Dobrze przygotowany plan wychowawczy reguluje kwestie takie jak: miejsce zamieszkania dziecka, harmonogram kontaktów, podział obowiązków związanych z opieką i wychowaniem, sposób podejmowania decyzji w ważnych sprawach dziecka oraz kwestie finansowe.

Czy można zmienić orzeczenie o władzy rodzicielskiej?

Tak, jeżeli zmienią się okoliczności sprawy, można wystąpić do sądu o zmianę orzeczenia dotyczącego władzy rodzicielskiej. Sąd zawsze kieruje się dobrem dziecka, więc istotne zmiany w sytuacji rodziców lub dziecka mogą uzasadniać modyfikację wcześniejszych ustaleń.

W jakim wieku dziecko może decydować, z którym rodzicem chce mieszkać?

Prawo polskie nie określa konkretnego wieku, od którego sąd uwzględnia zdanie dziecka. Sąd bierze pod uwagę opinię dziecka stosownie do jego wieku i stopnia dojrzałości. Z mojego doświadczenia w sądach w południowej Wielkopolsce wynika, że opinia dzieci powyżej 13-14 roku życia jest zwykle poważnie brana pod uwagę, choć nie jest to jedyny czynnik decydujący.

Alimenty

Jak ustala się wysokość alimentów na dziecko?

Wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (dziecka) oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego (rodzica). Pod uwagę bierze się m.in. wiek dziecka, jego stan zdrowia, zainteresowania, standard życia przed rozstaniem rodziców, a także dochody, majątek i inne zobowiązania rodzica płacącego alimenty.

Czy alimenty można podwyższyć lub obniżyć?

Tak, w przypadku zmiany okoliczności można wystąpić do sądu o zmianę wysokości alimentów. Podwyższenie może być uzasadnione wzrostem kosztów utrzymania dziecka (np. z powodu choroby, rozpoczęcia edukacji) lub poprawą sytuacji finansowej rodzica. Obniżenie jest możliwe przy pogorszeniu sytuacji finansowej zobowiązanego lub zmniejszeniu potrzeb uprawnionego.

Do kiedy płaci się alimenty na dziecko?

Generalnie alimenty płaci się do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Jednak jeśli dziecko kontynuuje naukę i nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, obowiązek alimentacyjny może trwać dłużej. Alimenty ustają, gdy dziecko staje się niezależne finansowo lub gdy zobowiązany rodzic sam znajdzie się w niedostatku.

Co zrobić, gdy były małżonek nie płaci alimentów?

Można skierować sprawę do komornika, który przeprowadzi egzekucję. W przypadku bezskuteczności egzekucji, można ubiegać się o świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Uchylanie się od płacenia alimentów jest również przestępstwem, za które grozi grzywna, ograniczenie wolności lub nawet kara pozbawienia wolności.

Czy dziadkowie mają obowiązek alimentacyjny wobec wnuków?

Tak, ale jest to obowiązek subsydiarny, czyli wchodzi w grę dopiero wtedy, gdy rodzice nie są w stanie zaspokoić potrzeb dziecka, lub gdy ich nie ma. Obowiązek alimentacyjny dziadków następuje po obowiązku rodziców, a przed obowiązkiem rodzeństwa.

Przemoc w rodzinie

Jakie kroki prawne mogę podjąć w przypadku przemocy domowej?

Możliwości prawne obejmują: zawiadomienie policji i prokuratury o przestępstwie, wszczęcie procedury “Niebieskiej Karty”, złożenie wniosku do sądu o zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia mieszkania, uzyskanie zakazu zbliżania się, wystąpienie o separację lub rozwód z orzeczeniem o winie. W przypadkach przemocy ważne jest szybkie działanie i gromadzenie dowodów.

Czym jest Niebieska Karta i jak ją założyć?

Niebieska Karta to procedura interwencji w przypadku przemocy domowej. Może ją założyć policja, pomoc społeczna, oświata, ochrona zdrowia lub gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych. Nie trzeba składać wniosku – wystarczy zgłosić się do jednej z tych instytucji i przedstawić swoją sytuację. Procedura ta uruchamia kompleksową pomoc międzyinstytucjonalną.

Jak uzyskać nakaz opuszczenia mieszkania dla sprawcy przemocy?

Można złożyć wniosek do sądu rodzinnego o zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia mieszkania. Od 2020 roku policja ma również uprawnienie do wydania natychmiastowego nakazu opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy na okres 14 dni, który może być przedłużony przez sąd.

Czy mogę uzyskać zakaz zbliżania się do mnie i dzieci?

Tak, sąd może wydać zakaz zbliżania się sprawcy przemocy do ofiary i określić minimalną odległość, którą sprawca musi zachować. Zakaz taki może być orzeczony zarówno w postępowaniu karnym, jak i cywilnym. Może również obejmować zakaz kontaktowania się, w tym telefonicznie, mailowo czy przez osoby trzecie.

Jak chronić dzieci przed przemocą ze strony drugiego rodzica?

W przypadku przemocy wobec dzieci, można złożyć wniosek o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej sprawcy, ustalenie miejsca zamieszkania dziecka przy rodzicu nieprzemocowym, ograniczenie lub zawieszenie kontaktów. Istotne jest także uzyskanie odpowiedniej dokumentacji (zaświadczenia lekarskie, opinie psychologiczne, zeznania świadków).

Mediacja rodzinna

Czym jest mediacja rodzinna i jakie są jej zalety?

Mediacja rodzinna to dobrowolny i poufny proces rozwiązywania konfliktów przy udziale neutralnego mediatora. Jej zaletami są: szybkość (w porównaniu z postępowaniem sądowym), niższe koszty, mniejszy stres, większa kontrola stron nad wypracowanym rozwiązaniem, lepsze dostosowanie rozwiązań do potrzeb rodziny, a także większa szansa na przestrzeganie uzgodnień w przyszłości.

Czy mediacja jest obowiązkowa przed rozwodem?

Mediacja nie jest obowiązkowa, ale sąd może skierować strony do mediacji. W praktyce sądowej w Jarocinie i Kaliszu coraz częściej spotykam się z taką praktyką, szczególnie w sprawach dotyczących dzieci. Strony mogą jednak odmówić udziału w mediacji, gdyż jej podstawową zasadą jest dobrowolność.

Jak przygotować się do mediacji rodzinnej?

Warto przemyśleć swoje oczekiwania i potrzeby, ale też być otwartym na kompromis. Pomocne jest przygotowanie listy kwestii do omówienia oraz propozycji rozwiązań. Jako adwokat często pomagam klientom przygotować się do mediacji poprzez omówienie prawnych aspektów potencjalnych rozwiązań i ich konsekwencji.

Czy ugoda zawarta przed mediatorem jest wiążąca?

Ugoda zawarta przed mediatorem, po zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Oznacza to, że jest tytułem wykonawczym i może być podstawą egzekucji. Zatwierdzenie przez sąd następuje, gdy ugoda jest zgodna z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierza do obejścia prawa.

Czy adwokat może uczestniczyć w mediacji?

Tak, strony mogą korzystać z pomocy adwokata podczas mediacji. Z mojej praktyki wynika, że udział adwokata często pomaga w wypracowaniu rozwiązań zgodnych z prawem i zabezpieczających interesy klienta. Adwokat może też pomóc w sformułowaniu ugody w sposób precyzyjny i wykonalny.

Sprawy międzynarodowe

Czy mogę uzyskać rozwód w Polsce, jeśli małżeństwo było zawarte za granicą?

Tak, jeżeli co najmniej jedno z małżonków jest obywatelem polskim lub ma miejsce zamieszkania w Polsce. Kwestie jurysdykcji w sprawach małżeńskich regulują przepisy unijne oraz krajowe, a decydujące znaczenie ma zwykle miejsce zwykłego pobytu małżonków.

Jak uregulować opiekę nad dzieckiem, gdy jeden z rodziców mieszka za granicą?

W takich przypadkach sąd ustalając kontakty bierze pod uwagę odległość, możliwości finansowe i logistyczne związane z podróżami. Często stosowane są rozwiązania takie jak dłuższe, ale rzadsze okresy kontaktów (np. w czasie wakacji), uzupełnione regularnym kontaktem online. Ważne jest szczegółowe określenie zasad ponoszenia kosztów podróży.

Co to jest porwanie rodzicielskie i jak mu zapobiec?

Porwanie rodzicielskie to bezprawne wywiezienie lub zatrzymanie dziecka przez jednego z rodziców wbrew woli drugiego, mającego prawo do opieki. Zapobiegać można poprzez odpowiednie zapisy w planie wychowawczym, orzeczenie sądu zakazujące wywozu dziecka bez zgody drugiego rodzica lub wpis do rejestru dokumentów paszportowych.

Jak egzekwować kontakty z dzieckiem, które mieszka za granicą?

W przypadku krajów UE stosuje się Rozporządzenie Bruksela II bis, które ułatwia uznawanie i wykonywanie orzeczeń dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. W relacjach z innymi krajami może mieć zastosowanie Konwencja haska. Warto skonsultować się z adwokatem specjalizującym się w prawie międzynarodowym rodzinnym.

Czy alimenty zasądzone w Polsce są egzekwowane za granicą?

Tak, istnieją mechanizmy międzynarodowej współpracy w zakresie egzekucji alimentów. W UE obowiązuje uproszczona procedura, a w relacjach z wieloma innymi krajami funkcjonują dwustronne umowy lub konwencje międzynarodowe. Ministerstwo Sprawiedliwości pełni rolę organu centralnego, który pomaga w przekazywaniu wniosków o egzekucję zagraniczną.

Potrzebujesz indywidualnej konsultacji w sprawie rodzinnej? Skontaktuj się z Kancelarią w Jarocinie: Adwokat Anna Konrady Kancelaria Prawna ul. Aleja Niepodległości 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021