Ubezwłasnowolnienie – gdy standardowa pomoc już nie wystarcza

 

Sprawy o ubezwłasnowolnienie to jedne z trudniejszych, z jakimi spotykam się w mojej praktyce adwokackiej tu w Jarocinie. I nie chodzi tylko o zawiłości prawne – to przede wszystkim ogromny ciężar emocjonalny, jaki towarzyszy takim sprawom. W końcu decyzja o wystąpieniu z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie bliskiej osoby nigdy nie jest łatwa.

Przez te wszystkie lata prowadzenia kancelarii przy Alei Niepodległości w Jarocinie, coraz częściej trafiają do mnie rodziny w rozpaczliwej sytuacji. Matka z Pleszewa, która nie wie, jak chronić dorosłego syna z głęboką schizofrenią. Córka z Krotoszyna, której ojciec z demencją przepisuje majątek na przypadkowe osoby. Brat z okolic Jarocina, którego siostra z upośledzeniem umysłowym jest wykorzystywana finansowo przez sąsiadów.

Czym właściwie jest ubezwłasnowolnienie?

W praktyce rozróżniamy dwa rodzaje:

1. Ubezwłasnowolnienie całkowite – stosowane w najpoważniejszych przypadkach, gdy osoba kompletnie nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem
2. Ubezwłasnowolnienie częściowe – łagodniejsza forma, gdy osoba potrzebuje pomocy, ale zachowuje częściową samodzielność

Wbrew temu, co ludzie czasem myślą (a słyszę to często od klientów z Jarocina i okolic), ubezwłasnowolnienie nie jest karą ani sposobem na “pozbycie się problemu”. To środek ochronny, który ma chronić osobę niezdolną do samodzielnego funkcjonowania.

Kiedy warto rozważyć ubezwłasnowolnienie?

Z mojego doświadczenia w sprawach prowadzonych w Sądzie Okręgowym w Kaliszu wynika, że najczęstsze sytuacje to:

• Zaawansowana demencja czy choroba Alzheimera
• Głębokie zaburzenia psychiczne (schizofrenia, ciężka depresja)
• Upośledzenie umysłowe uniemożliwiające samodzielne funkcjonowanie
• Uzależnienia prowadzące do całkowitej utraty kontroli nad własnym życiem

Pamiętam sprawę starszej pani z małej miejscowości pod Jarocinem. Jej stan zdrowia pogorszył się na tyle, że przepisywała swoje oszczędności i nieruchomości na przypadkowych “opiekunów”, którzy pojawiali się znikąd. Rodzina była bezradna, dopóki nie uzyskaliśmy ubezwłasnowolnienia i nie ustanowiono opiekuna prawnego, który mógł zabezpieczyć jej majątek.

Kto może złożyć wniosek?

Tu prawo jest dość restrykcyjne. Nie może tego zrobić sąsiad czy przyjaciel, nawet jeśli ma najlepsze intencje. Wniosek mogą złożyć:

• Małżonek
• Krewni w linii prostej (rodzice, dzieci, wnuki)
• Rodzeństwo
• Przedstawiciel ustawowy

A co gdy nie ma nikogo z powyższych? Wtedy pozostaje prokurator, który może działać z urzędu. W mojej praktyce w Jarocinie kilkukrotnie spotykałem się z takimi przypadkami – zwłaszcza gdy chodziło o osoby samotne.

Jak wygląda procedura?

Tutaj doświadczenie adwokata z lokalnymi sądami jest nieocenione. Ważna informacja – sprawy o ubezwłasnowolnienie dla mieszkańców Jarocina, Pleszewa czy Krotoszyna rozpoznaje wyłącznie Sąd Okręgowy w Kaliszu. Lokalne sądy rejonowe nie mają w tym zakresie kompetencji.

Sama procedura wygląda mniej więcej tak:

1. Składamy wniosek do Sądu Okręgowego w Kaliszu
2. Sąd powołuje biegłych psychiatrów i psychologa
3. Osoba, której dotyczy wniosek, jest badana przez biegłych
4. Odbywa się rozprawa, podczas której sąd wysłuchuje świadków i biegłych
5. Sąd wydaje postanowienie

Cała procedura trwa zwykle od kilku miesięcy do nawet roku. Z mojego doświadczenia wynika, że w Sądzie Okręgowym w Kaliszu to około 6-8 miesięcy.

Konsekwencje ubezwłasnowolnienia

To bardzo poważny krok, który pociąga za sobą istotne skutki prawne:

• Przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym osoba traci zdolność do czynności prawnych, a sąd ustanawia dla niej opiekuna
• Przy ubezwłasnowolnieniu częściowym ustanawiany jest kurator

W praktyce oznacza to, że osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może samodzielnie zawierać umów, rozporządzać swoim majątkiem, zawrzeć małżeństwa czy sporządzić testamentu. Przy ubezwłasnowolnieniu częściowym zachowuje więcej praw, ale ważniejsze decyzje wymagają zgody kuratora.

Obrona przed ubezwłasnowolnieniem

Zdarzają się również sytuacje odwrotne – gdy ktoś próbuje ubezwłasnowolnić osobę, która tego nie potrzebuje. W mojej praktyce w Jarocinie miałem kilka takich przypadków, gdy chodziło o przejęcie majątku. W takiej sytuacji równie ważna jest fachowa pomoc prawna.

Pamiętam sprawę starszego pana z okolic Gostynia, którego synowa próbowała ubezwłasnowolnić, twierdząc, że cierpi na demencję. Tymczasem badania wykazały, że jest on w pełni świadomy i samodzielny. Sprawa została oddalona przez Sąd Okręgowy w Kaliszu, a majątek zabezpieczony.

Alternatywy dla ubezwłasnowolnienia

Czasem klienci z Jarocina czy okolic przychodzą do mnie z przekonaniem, że ubezwłasnowolnienie to jedyne rozwiązanie. Tymczasem istnieją łagodniejsze środki:

• Pełnomocnictwo notarialne (choć wymaga świadomej decyzji osoby je udzielającej)
• Kurator dla osoby niepełnosprawnej (bez ubezwłasnowolnienia)
• Zarząd sukcesyjny dla przedsiębiorców

Zawsze staram się wyjaśnić klientom wszystkie możliwości, bo ubezwłasnowolnienie powinno być ostatecznością.

Na koniec

Sprawy o ubezwłasnowolnienie to nie tylko paragraf 13 Kodeksu cywilnego i przepisy proceduralne. To przede wszystkim ludzkie dramaty i trudne decyzje. W mniejszych miejscowościach jak Jarocin czy okolice, gdzie wszyscy się znają, dochodzi jeszcze aspekt lokalnej społeczności i obawy przed “co ludzie powiedzą”.

Dlatego tak ważne jest indywidualne podejście do każdej sprawy i zrozumienie, że za każdym wnioskiem stoi konkretna rodzina w trudnej sytuacji. Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w prowadzeniu spraw przed Sądem Okręgowym w Kaliszu, staram się zawsze patrzeć na sprawy właśnie z tej perspektywy.

---

Potrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj sie z Kancelaria w Jarocinie: Adwokat Anna Konrady Kancelaria Prawna ul. Aleja Niepodleglosci 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021