Przedawnienie roszczeń o zadośćuczynienie w sprawach wypadków drogowych – na co zwrócić uwagę?

Kwestia przedawnienia roszczeń odszkodowawczych to jeden z tych tematów, który spędza sen z powiek wielu moim klientom. W praktyce adwokackiej w Jarocinie często spotykam osoby, które zbyt późno dowiadują się, że ich roszczenie może już być przedawnione. Szczególnie dotyczy to spraw o zadośćuczynienie po wypadkach drogowych. Dziś chciałabym omówić ten temat na przykładzie ciekawego wyroku Sądu Rejonowego w Jarocinie.

Sprawa z Jarocina – przedawnienie czy nie?

W wyroku częściowym z dnia 3 lutego 2016 r. (sygn. akt I C 224/15) Sąd Rejonowy w Jarocinie rozpatrywał sprawę dwóch sióstr, które domagały się zadośćuczynienia po śmierci brata w wypadku drogowym. Pozwanym był Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, gdyż sprawcy wypadku nie ustalono.

Co ciekawe, wypadek miał miejsce w 1999 roku, a powództwo zostało wniesione dopiero w 2015 roku, czyli po upływie 16 lat! Pozwany UFG oczywiście podniósł zarzut przedawnienia, jednak sąd go nie uwzględnił. Dlaczego? Odpowiedź na to pytanie kryje się w szczegółowej analizie przepisów o przedawnieniu roszczeń z czynów niedozwolonych.

Przedawnienie roszczeń z wypadków drogowych – zasady ogólne

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 442¹ § 1 k.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Warto jednak dodać istotne zastrzeżenie – termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia zdarzenia.

Jednakże, jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy w Jarocinie:

“Za niezasadny uznać należy podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia. Poczynione ustalenia takie jak potrącenie pieszego przez poruszający się ze znaczną prędkością pojazd, w powiązaniu z faktem ucieczki sprawcy z miejsca zdarzenia, pozwalają na przyjęcie stanowiska, iż do wypadku doszło wskutek przestępstwa popełnionego przez kierowcę, którego tożsamości nie ustalono.“

Dłuższy termin przedawnienia przy przestępstwie

Dlaczego stwierdzenie, że wypadek był wynikiem przestępstwa, ma tak istotne znaczenie dla przedawnienia? Sąd wyjaśnia:

“Roszczenie pokrzywdzonego o naprawienie szkody wynikłej ze zbrodni lub występku, wyrządzonej w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, których tożsamości nie ustalono, przedawnia się na podstawie art. 442¹ § 2 k.c.“

Co istotne, zgodnie z tym przepisem:

“Stosownie do treści art. 442¹ § 2 k.c., w brzmieniu obowiązującym od dnia 10 sierpnia 2007r., jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.“

Zatem w przypadku szkody wynikającej z przestępstwa termin przedawnienia jest znacznie dłuższy – aż 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa.

Zmiana przepisów w czasie – jak wpływa na przedawnienie?

Sąd w Jarocinie musiał zmierzyć się z jeszcze jednym aspektem sprawy – zmianą przepisów o przedawnieniu w czasie. Jak wyjaśnił:

“W myśl zaś art. 2 ustawy z dnia 6 lutego 2007r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, do roszczeń, o których mowa w art. 1, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy art. 442¹ Kodeksu cywilnego.“

I dalej:

“Z uwagi na fakt, iż przed wejściem w życie art. 442¹ § 2 k.c., uprzednio obowiązujący art. 442 § 2 k.c. wprowadzał dziesięcioletni okres przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wynikłe ze zbrodni lub występku licząc od dnia popełnienia przestępstwa, na dzień 10 sierpnia 2007r. roszczenie powódek wymagalne od dnia występku, to jest 10 czerwca 1999r., nie uległo przedawnieniu.“

To niezwykle istotne wyjaśnienie. W praktyce oznacza to, że jeśli w dniu wejścia w życie nowych przepisów (10 sierpnia 2007 r.) roszczenie jeszcze się nie przedawniło według starych zasad, to zaczyna obowiązywać nowy, 20-letni termin przedawnienia.

Kiedy czyn sprawcy wypadku można uznać za przestępstwo?

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt sprawy – pozwany UFG argumentował, że nie ma dowodów na to, iż w dniu zdarzenia doszło do popełnienia przestępstwa z art. 177 k.k. (wypadek drogowy):

“W przedmiotowej sprawie nie przytoczono wystarczających dowodów, które pozwoliłyby ustalić, że w dniu zdarzenia doszło do popełnienia przestępstwa z art. 177 k.k. Sam fakt, iż uprawnione organa ścigania prowadziły dochodzenie w sprawie wypadku drogowego, nie przesądza o popełnieniu takiego przestępstwa przez nieustaloną osobę. Niezasadne byłoby automatyczne wnioskowanie, że skoro wszczęto postępowanie przygotowawcze, które następnie umorzono z uwagi na niemożność ustalenia sprawcy, to należało przyjąć, iż doszło do popełnienia przestępstwa.“

Sąd jednak nie podzielił tej argumentacji. Na podstawie okoliczności wypadku, w szczególności faktu, że pojazd poruszał się ze znaczną prędkością, a kierowca uciekł z miejsca zdarzenia, sąd uznał, że doszło do przestępstwa. To pokazuje, że w takich sprawach należy szczegółowo analizować okoliczności zdarzenia, aby ustalić, czy mamy do czynienia z przestępstwem, co ma kluczowe znaczenie dla terminu przedawnienia.

Przedawnienie a odpowiedzialność UFG

W przypadku gdy sprawca wypadku jest nieznany, jak w analizowanej sprawie, roszczenia kierowane są do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Warto podkreślić, że do przedawnienia roszczeń wobec UFG stosuje się te same zasady, co do roszczeń wobec sprawcy szkody.

Sąd wyjaśnił podstawę odpowiedzialności UFG w następujący sposób:

“Z uwagi na fakt, iż wypadek miał miejsce w czasie obowiązywania ustawy z dnia z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 1996, Nr 11, poz. 62 ze zm.), pozwany Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ponosi odpowiedzialność za śmierć W. K. na podstawie art. 51 ust. 2 pkt 1a tejże ustawy. W myśl powołanego przepisu, do zadań Funduszu należało m.in. wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu ubezpieczenia obowiązkowego, o którym mowa w art. 4 pkt 1 i 3, w granicach określonych na podstawie przepisu art. 5 za szkodę na osobie, gdy szkoda wyrządzona została w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości i nie zidentyfikowano pojazdu.“

Praktyczne wskazówki dotyczące przedawnienia roszczeń

Na podstawie analizowanego wyroku oraz mojego doświadczenia jako adwokat w Jarocinie, mogę sformułować kilka praktycznych wskazówek dotyczących przedawnienia roszczeń o zadośćuczynienie w sprawach wypadków drogowych:

1. Ustal, czy wypadek miał znamiona przestępstwa – jeżeli tak, termin przedawnienia wynosi 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa.

2. Zachowaj dokumentację z postępowania karnego – może ona zawierać kluczowe informacje pozwalające uznać, że czyn sprawcy był przestępstwem.

3. Nie zwlekaj z dochodzeniem roszczeń – mimo dłuższych terminów przedawnienia w przypadku przestępstw, zawsze lepiej działać jak najszybciej.

4. Pamiętaj o zmianach przepisów – sprawdź, jakie przepisy obowiązywały w dniu zdarzenia i czy nie uległy zmianie.

5. Zwróć uwagę na moment rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia – w przypadku zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych może to być chwila, gdy poszkodowany dowiedział się o naruszeniu i osobie zobowiązanej do naprawienia szkody.

Swoją drogą, w mojej praktyce w Jarocinie często spotykam ludzi, którzy sami siebie pozbawiają możliwości dochodzenia roszczeń, bo zakładają, że sprawa już dawno się przedawniła. A przecież termin przedawnienia może być znacznie dłuższy, niż myślą!

Kiedy liczyć odsetki w przypadku roszczeń nieprzedawnionych?

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednej kwestii, którą rozstrzygnął Sąd Rejonowy w Jarocinie – od kiedy należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia. Pozwany UFG argumentował, że odsetki powinny być liczone dopiero od dnia wydania wyroku. Sąd jednak nie zgodził się z tym stanowiskiem:

“O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. Wbrew stanowisku pozwanego, nie można przyjmować, by odsetki były należne od dnia wyrokowania. Stosownie bowiem do treści art. 109 ust. 1 art. 98 ust 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2003r., poz. 392 ze zm.), Fundusz jest obowiązany zaspokoić roszczenie, o którym mowa w art. 98 ust. 1 i 1a, w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń lub syndyka upadłości…“

I dalej:

“W tej sytuacji, zgodnie z żądaniem pozwu, odsetki za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 k.c. należą się od dnia następnego po każdej z w/w dat.“

Jest to istotne rozstrzygnięcie, które pokazuje, że możemy dochodzić odsetek za opóźnienie od momentu, gdy ubezpieczyciel lub UFG powinien spełnić świadczenie, a nie dopiero od dnia wydania wyroku.

Podsumowanie

Analiza wyroku Sądu Rejonowego w Jarocinie (sygn. akt I C 224/15) pokazuje, jak złożona może być kwestia przedawnienia roszczeń o zadośćuczynienie po wypadkach drogowych. Kluczowe znaczenie ma ustalenie, czy czyn sprawcy miał znamiona przestępstwa, co wydłuża termin przedawnienia do 20 lat. Ważne jest również uwzględnienie zmian przepisów w czasie oraz właściwe określenie momentu rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia.

Jeżeli masz wątpliwości dotyczące przedawnienia Twojego roszczenia, warto skonsultować się z doświadczonym adwokatem, który pomoże ocenić sytuację i zaplanować odpowiednie działania.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Wykonujac od wielu lat zawod adwokata w Jarocinie wiem, ze kazda sprawa jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegolowych informacji zapraszam do kontaktu z moja kancelaria.

Zapraszam do Kancelarii Adwokackiej Anna Konrady: Adwokat Anna Konrady Aleja Niepodleglosci 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021