Postępowanie spadkowe z elementem zagranicznym

Sprawy transgraniczne – jak sobie z nimi radzić?

W dobie globalnej mobilności, gdy wielu Polaków mieszka i pracuje za granicą, a członkowie rodzin są rozproszeni po całej Europie i świecie, sprawy spadkowe nabierają międzynarodowego charakteru. W mojej praktyce adwokackiej w Jarocinie coraz częściej spotykam się ze sprawami, w których pojawia się tzw. “element zagraniczny” – czy to w postaci majątku położonego za granicą, czy spadkobierców mieszkających poza Polską.

 

 

Kiedy mamy do czynienia z międzynarodową sprawą spadkową?

Element zagraniczny w sprawie spadkowej może pojawić się w różnych konfiguracjach. Z mojego doświadczenia w obsłudze klientów z Jarocina, Kalisza, Gostynia, Śremu i innych okolicznych miejscowości wynika, że najczęściej spotykamy się z sytuacjami, gdy:

• Spadkodawca był obywatelem Polski, ale mieszkał i zmarł za granicą

• Spadkodawca był obcokrajowcem, ale posiadał majątek w Polsce

• Spadkobiercy mieszkają w różnych krajach

• Majątek spadkowy jest położony w kilku państwach

• Testament został sporządzony według prawa obcego

Życie pisze różne scenariusze. Pamiętam przypadek klienta z Jarocina, którego ojciec pracował przez 20 lat w Niemczech, tam nabył nieruchomość, a następnie wrócił do Polski na emeryturę i tu zmarł. Sprawa była złożona, ponieważ dotyczyła majątku w dwóch krajach i wymagała znajomości zarówno polskiego, jak i niemieckiego prawa spadkowego.

Prawo właściwe dla dziedziczenia – które przepisy stosujemy?

To fundamentalne pytanie w sprawach międzynarodowych. Od odpowiedzi zależy, według jakich zasad będzie dzielony spadek, kto dziedziczy i w jakich częściach, jaki jest krąg spadkobierców ustawowych, czy obowiązuje instytucja zachowku itd.

Jako adwokat z praktyką w Jarocinie i całym okręgu Sądu Okręgowego w Kaliszu często wyjaśniam klientom, że w Unii Europejskiej od 2015 roku obowiązuje Rozporządzenie Spadkowe (nr 650/2012), które wprowadza jednolite reguły ustalania prawa właściwego. Zgodnie z tym rozporządzeniem:

1. Prawem właściwym dla całości dziedziczenia jest prawo państwa, w którym zmarły miał ostatnie miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci

2. Spadkodawca może jednak dokonać wyboru prawa ojczystego (kraju, którego był obywatelem) jako właściwego dla dziedziczenia po nim

W praktyce oznacza to, że Polak mieszkający na stałe we Włoszech będzie dziedziczył według prawa włoskiego, chyba że w testamencie wybrał prawo polskie jako właściwe dla swojego dziedziczenia.

To nie są tylko teoretyczne rozważania – z takim przypadkiem spotkałam się, prowadząc sprawę dla rodziny z Krotoszyna, której członek zmarł we Włoszech, nie pozostawiając testamentu. Konieczne było zastosowanie włoskiego prawa spadkowego, które różni się od polskiego.

Gdzie prowadzić postępowanie spadkowe?

Kolejne kluczowe pytanie, które często słyszę w mojej kancelarii w Jarocinie, dotyczy jurysdykcji – czyli tego, sądy którego kraju są właściwe do przeprowadzenia postępowania spadkowego.

Zgodnie z Rozporządzeniem Spadkowym UE:

• Zasadą jest jurysdykcja sądów państwa ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy

• Jeśli spadkodawca dokonał wyboru prawa, strony postępowania mogą uzgodnić jurysdykcję sądów państwa wybranego prawa

• W pewnych sytuacjach możliwe jest również prowadzenie postępowania w kraju, gdzie znajduje się majątek spadkowy

W praktyce często spotykam się z sytuacjami, gdy postępowania toczą się równolegle w kilku krajach – np. stwierdzenie nabycia spadku w Polsce i dodatkowo postępowanie dotyczące nieruchomości położonej za granicą.

Uznawanie orzeczeń spadkowych między państwami

Istotnym aspektem międzynarodowych spraw spadkowych jest kwestia uznawania zagranicznych orzeczeń spadkowych, aktów poświadczenia dziedziczenia czy innych dokumentów spadkowych. Na szczęście, w ramach Unii Europejskiej, dzięki Rozporządzeniu Spadkowemu, proces ten jest stosunkowo prosty:

• Orzeczenia wydane w jednym państwie członkowskim są uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania

• Dokumenty urzędowe (np. akty notarialne poświadczające dziedziczenie) wydane w jednym państwie członkowskim mają taką samą moc dowodową w innych państwach członkowskich

• Wprowadzono Europejskie Poświadczenie Spadkowe – jednolity dokument potwierdzający status spadkobiercy, zapisobiercy, wykonawcy testamentu lub zarządcy spadku

Sytuacja komplikuje się, gdy sprawa dotyczy państwa spoza Unii Europejskiej. Wówczas zastosowanie mają umowy dwustronne (jeśli istnieją) lub przepisy prawa prywatnego międzynarodowego poszczególnych krajów.

W mojej praktyce adwokackiej w Jarocinie miałam do czynienia ze sprawą, w której klient odziedziczył nieruchomość w Stanach Zjednoczonych. Proces uznania polskiego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w USA wymagał dodatkowych procedur i był znacznie bardziej skomplikowany niż w przypadku kraju UE.

Praktyczne problemy w międzynarodowych sprawach spadkowych

Doświadczenie z prowadzenia kancelarii adwokackiej w Jarocinie i obsługi klientów z różnych miejscowości regionu (Gostyń, Krotoszyn, Pleszew, Środa Wielkopolska) pokazuje, że w sprawach spadkowych z elementem zagranicznym pojawiają się specyficzne wyzwania:

1. Bariera językowa – dokumenty często wymagają tłumaczenia przysięgłego, co zwiększa koszty i wydłuża postępowanie

2. Różnice w systemach prawnych – nawet w ramach UE istnieją istotne różnice w prawie spadkowym poszczególnych krajów

3. Podatki od spadku – każdy kraj ma własne przepisy podatkowe; istnieje ryzyko podwójnego opodatkowania

4. Kwestie waluty i transferów pieniężnych – przy dziedziczeniu środków pieniężnych z zagranicy

5. Różnice kulturowe w podejściu do dziedziczenia – np. w krajach muzułmańskich obowiązują odmienne zasady działu spadku

Pamiętam sytuację klienta z Jarocina, który odziedziczył mieszkanie w Wielkiej Brytanii. Największym wyzwaniem okazało się nie samo przeprowadzenie postępowania spadkowego, ale kwestie podatkowe i formalności związane z transferem majątku do Polski.

Specyfika postępowań w wybranych krajach

W mojej praktyce adwokackiej najczęściej spotykam się ze sprawami dotyczącymi kilku konkretnych krajów emigracji Polaków:

Niemcy – system opiera się na zaświadczeniu o dziedziczeniu (Erbschein); procedura jest dość sformalizowana, a postępowanie może trwać kilka miesięcy

Wielka Brytania – system probate, który znacząco różni się od polskiego; kluczową rolę odgrywa wykonawca testamentu (executor)

Stany Zjednoczone – prawo spadkowe różni się w zależności od stanu; postępowanie spadkowe (probate) bywa skomplikowane i kosztowne

Holandia – stosunkowo prosty system, ale wymaga specyficznych dokumentów i często osobistego stawiennictwa

Dla klientów z Jarocina i okolicznych miejscowości zawsze przygotowuję indywidualne strategie działania, dostosowane do specyfiki danego kraju.

 

Rola adwokata w międzynarodowych sprawach spadkowych

W sprawach transgranicznych profesjonalna pomoc prawna jest szczególnie istotna. Jako adwokat praktykujący w Jarocinie i obsługujący klientów z całego okręgu Sądu Okręgowego w Kaliszu, oferuję kompleksowe wsparcie:

• Analizę, które prawo będzie właściwe dla danej sprawy spadkowej

• Ustalenie, w którym kraju należy przeprowadzić postępowanie

• Przygotowanie dokumentów i wniosków

• Reprezentację przed polskimi sądami w sprawach z elementem zagranicznym

• Współpracę z prawnikami z innych krajów, gdy jest to konieczne

• Pomoc w uzyskaniu Europejskiego Poświadczenia Spadkowego

• Doradztwo podatkowe związane z międzynarodowym dziedziczeniem

Kodeks to jedno, ale życie pisze własne scenariusze – szczególnie gdy mówimy o sytuacjach transgranicznych, gdzie stykają się różne systemy prawne, kultury i tradycje.

Koszty postępowania z elementem zagranicznym

Sprawy transgraniczne wiążą się zwykle z wyższymi kosztami niż “zwykłe” sprawy spadkowe. Klientom z Jarocina, Pleszewa, Krotoszyna czy Środy Wielkopolskiej zawsze uczciwie przedstawiam strukturę tych kosztów:

• Opłaty sądowe w Polsce i potencjalnie za granicą

• Koszty tłumaczeń przysięgłych dokumentów

• Koszty notarialne w różnych krajach

• Wynagrodzenie adwokata w Polsce

• Potencjalne wynagrodzenie prawnika zagranicznego

• Koszty podróży, jeśli wymagane jest osobiste stawiennictwo za granicą

Zawsze dążę do optymalizacji tych kosztów, szukając najbardziej efektywnych rozwiązań dla moich klientów.

---

Potrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj się z Kancelarią w Jarocinie:

Adwokat Anna Konrady
Kancelaria Prawna
ul. Aleja Niepodległości 6
63-200 Jarocin
tel. +48 575 641 021