Nadzwyczajne środki zaskarżenia

 

Ostatnia deska ratunku w postępowaniu sądowym

Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w sądach południowej Wielkopolski, często spotykam się z klientami, którzy przychodzą do mojej kancelarii w Jarocinie z prawomocnym, lecz niekorzystnym wyrokiem. Pytają wówczas, czy można jeszcze coś zrobic, gdy zwykłe środki odwoławcze zostały już wyczerpane lub upłynął termin do ich wniesienia.

Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Polski system prawny przewiduje instytucje nadzwyczajnych środków zaskarżenia, które w wyjątkowych sytuacjach pozwalają na wzruszenie prawomocnego orzeczenia. Są to instrumenty stosowane w szczególnych okolicznościach, gdy prawomocne orzeczenie jest dotknięte poważnymi wadami prawnymi.

Rodzaje nadzwyczajnych środków zaskarżenia

W polskim prawie wyróżniamy następujące nadzwyczajne środki zaskarżenia:

1. Skarga kasacyjna

Skarga kasacyjna to środek zaskarżenia przysługujący od prawomocnych orzeczeń sądu drugiej instancji w sprawach cywilnych. Jest rozpoznawana przez Sąd Najwyższy i ma charakter wybitnie formalny.

Podstawy skargi kasacyjnej:

• naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
• naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy

Z doświadczenia w prowadzeniu spraw dla mieszkańców Jarocina i okolic wiem, że skarga kasacyjna to środek dostępny jedynie w poważniejszych sprawach – nie przysługuje w sprawach o wartości przedmiotu zaskarżenia niższej niż 50 000 zł (w sprawach gospodarczych 75 000 zł), a także w sprawach o alimenty, z zakresu prawa pracy dotyczących wypowiedzenia umowy o pracę oraz w sprawach o naruszenie posiadania.

Termin do wniesienia skargi kasacyjnej wynosi 2 miesiące od doręczenia orzeczenia stronie, a jej sporządzenie wymaga obligatoryjnego zastępstwa przez adwokata lub radcę prawnego.

2. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

Jest to środek służący do uzyskania prejudykatu niezbędnego do dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.

Przesłanki:

• niezgodność orzeczenia z prawem
• wyrządzenie szkody przez wydanie orzeczenia
• niemożność zmiany lub uchylenia orzeczenia w drodze przysługujących środków prawnych

Z praktyki w sądach w Kaliszu i Jarocinie wiem, że jest to środek stosowany rzadko i obwarowany wieloma warunkami formalnymi. Termin do wniesienia skargi wynosi 2 lata od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

3. Wznowienie postępowania

Wznowienie postępowania to nadzwyczajny środek zaskarżenia umożliwiający ponowne rozpoznanie sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem.

Podstawy wznowienia:

• pozbawienie możności działania (np. brak prawidłowego zawiadomienia o procesie)
• oparcie wyroku na sfałszowanych dokumentach lub fałszywych zeznaniach
• wykrycie nowych faktów lub dowodów, nieznanych wcześniej stronie
• uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa
• późniejsze uchylenie orzeczenia stanowiącego podstawę wydania zaskarżonego wyroku

Z doświadczenia w sprawach prowadzonych dla mieszkańców Pleszewa, Kotlina czy Żerkowa wiem, że wznowienie postępowania daje realną szansę na zmianę niekorzystnego orzeczenia, ale tylko w sytuacjach wyjątkowych. Termin do wniesienia skargi o wznowienie wynosi 3 miesiące od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia.

4. Skarga nadzwyczajna

Wprowadzona w 2018 roku skarga nadzwyczajna to środek zaskarżenia przysługujący od prawomocnych orzeczeń sądowych, gdy jest to konieczne dla zapewnienia praworządności i sprawiedliwości społecznej.

Podstawy:

• naruszenie zasad lub wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji
• rażące naruszenie prawa przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
• oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego

Skargę nadzwyczajną mogą wnieść wyłącznie podmioty określone w ustawie (m.in. Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich), a nie sama strona. Z mojej praktyki w regionie jarocińskim wynika, że klienci często mylnie sądzą, że mogą samodzielnie złożyć taki środek zaskarżenia.

Procedura i skuteczność nadzwyczajnych środków zaskarżenia

Nadzwyczajne środki zaskarżenia charakteryzują się wysokim stopniem formalizmu i restrykcyjnymi przesłankami dopuszczalności. Z mojego doświadczenia w sprawach prowadzonych przed sądami w Jarocinie, Pleszewie czy Kaliszu wynika, że ich skuteczność jest znacznie niższa niż zwykłych środków odwoławczych.

W praktyce adwokackiej obserwuję, że na przykład skargi kasacyjne są uwzględniane jedynie w niewielkim procencie przypadków. Z kolei wznowienie postępowania, choć teoretycznie możliwe w szerszym zakresie spraw, jest skuteczne przede wszystkim w przypadkach rażących uchybień proceduralnych lub pojawienia się nowych, istotnych dowodów.

Przykładowe sprawy z nadzwyczajnymi środkami zaskarżenia

Sprawa 1: Wznowienie postępowania w sprawie o podział majątku Klient z Jarocina uzyskał niekorzystne rozstrzygnięcie w sprawie o podział majątku wspólnego po rozwodzie. Po uprawomocnieniu się wyroku odnalazł dokumenty świadczące o tym, że jego była małżonka ukryła część majątku podlegającego podziałowi. Na podstawie tych nowych dowodów złożyliśmy skargę o wznowienie postępowania. Sąd Okręgowy w Kaliszu uwzględnił skargę i ponownie rozpoznał sprawę, co doprowadziło do znacząco korzystniejszego dla klienta rozstrzygnięcia.

Sprawa 2: Skarga kasacyjna w sprawie gospodarczej Przedsiębiorca z Pleszewa przegrał sprawę o zapłatę znacznej kwoty z tytułu rzekomego niewykonania umowy. Zarówno sąd pierwszej, jak i drugiej instancji błędnie zinterpretowały kluczowe postanowienia umowy. Po analizie akt sprawy stwierdziłam, że zaistniała podstawa do wniesienia skargi kasacyjnej w postaci naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, co umożliwiło obronę interesów klienta.

Często zadawane pytania

Czy każdy wyrok można zaskarżyć za pomocą nadzwyczajnych środków zaskarżenia? Nie, nadzwyczajne środki zaskarżenia mają charakter wyjątkowy i przysługują tylko w ściśle określonych przypadkach. Na przykład skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach o niższej wartości przedmiotu sporu i w niektórych kategoriach spraw (jak sprawy o rozwód czy separację), a wznowienie postępowania jest możliwe tylko w przypadku wystąpienia konkretnych przesłanek ustawowych.

Jaki jest koszt wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia? Koszty obejmują opłatę sądową (np. przy skardze kasacyjnej to 200 zł za czynnosc) oraz wynagrodzenie pełnomocnika. Z uwagi na wysoki stopień skomplikowania tych spraw, honoraria adwokackie są zwykle wyższe niż przy zwykłych środkach odwoławczych. W mojej kancelarii w Jarocinie staram się jednak dostosowywać koszty do możliwości finansowych klientów, zwłaszcza w sprawach o dużym znaczeniu życiowym.

Jak długo trwa postępowanie z nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia? Czas rozpoznania takich środków jest zróżnicowany. Z mojego doświadczenia wynika, że postępowanie kasacyjne przed Sądem Najwyższym trwa średnio od kilku miesięcy do ponad roku. Wznowienie postępowania może być rozpoznane szybciej, ale łączny czas do uzyskania ostatecznego rozstrzygnięcia może być podobny.

Czy podczas postępowania z nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia wykonanie zaskarżonego wyroku jest wstrzymane? Co do zasady nie – wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego orzeczenia. Możliwe jest jednak złożenie wniosku o wstrzymanie wykonania, który sąd może uwzględnić w uzasadnionych przypadkach.

Jak przygotować się do wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia?

Jeśli rozważasz możliwość skorzystania z nadzwyczajnego środka zaskarżenia, warto odpowiednio się przygotować:

1. Nie zwlekaj – terminy do wniesienia takich środków są ścisłe i nie podlegają przywróceniu.
2. Zabezpiecz dokumentację – zgromadź wszystkie dokumenty związane ze sprawą, w tym uzasadnienia wyroków.
3. Skonsultuj się z adwokatem – ze względu na złożoność materii, profesjonalna ocena szans powodzenia jest niezbędna.
4. Przygotuj się na koszty – nadzwyczajne postępowania wiążą się z dodatkowymi wydatkami.
5. Rozważ alternatywne rozwiązania – czasem inne drogi prawne mogą być efektywniejsze.

Z mojej praktyki w Jarocinie i okolicznych miejscowościach wynika, że wielu klientów ma nierealistyczne oczekiwania co do możliwości wzruszenia prawomocnego wyroku. Dlatego zawsze staram się przedstawić obiektywną ocenę szans i ryzyk związanych z nadzwyczajnymi środkami zaskarżenia.

Dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata?

Nadzwyczajne środki zaskarżenia należą do najbardziej skomplikowanych instrumentów prawnych. Ich przygotowanie wymaga nie tylko dogłębnej znajomości przepisów, ale również umiejętności ich interpretacji w świetle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w sądach południowej Wielkopolski oferuję:

• rzetelną ocenę szans powodzenia nadzwyczajnego środka zaskarżenia
• profesjonalne przygotowanie skargi spełniającej wszystkie wymogi formalne
• reprezentację przed Sądem Najwyższym lub innymi właściwymi organami
• bieżące informowanie o przebiegu postępowania i podejmowanych czynnościach

Pamiętaj, że nadzwyczajne środki zaskarżenia to często ostatnia szansa na zmianę niekorzystnego rozstrzygnięcia. Warto więc powierzyć ich przygotowanie doświadczonemu profesjonaliście.

Potrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj się z Kancelarią w Jarocinie: Adwokat Anna Konrady Kancelaria Prawna ul. Aleja Niepodległości 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021