Od kiedy należą się odsetki od zachowku? Wymagalność roszczenia w praktyce

Kiedy w mojej kancelarii adwokackiej w Jarocinie pojawia się klient z pytaniem o zachowek, niemal zawsze pada również pytanie o odsetki. “Pani mecenas, a od kiedy mogę liczyć na odsetki?” – to kwestia, która ma ogromne znaczenie praktyczne, zwłaszcza gdy postępowanie w sprawie o zachowek ciągnie się miesiącami lub nawet latami.

W dzisiejszym artykule postanowiłam więc przybliżyć Państwu to zagadnienie, odwołując się do najnowszego orzecznictwa, a w szczególności do wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 7 maja 2019 r. (sygn. akt XIIC 1086/16), który dobrze obrazuje aktualną linię orzeczniczą.

Kiedy roszczenie o zachowek staje się wymagalne?

W mojej wieloletniej praktyce adwokackiej w Jarocinie i okolicznych miejscowościach południowej Wielkopolski spotykałam się z różnymi interpretacjami dotyczącymi wymagalności roszczenia o zachowek. Przez lata w orzecznictwie ścierały się trzy główne stanowiska:

1. Roszczenie bezterminowe – staje się wymagalne niezwłocznie po otwarciu spadku, a wezwanie do zapłaty (lub pozew) wywołuje skutek w postaci opóźnienia dłużnika.

2. Roszczenie terminowe – zobowiązany powinien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez uprawnionego, a dopiero po upływie tego terminu popada w opóźnienie.

3. Roszczenie, którego wymagalność określa sąd – staje się wymagalne dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku zasądzającego zachowek.

Obecnie, co potwierdziło orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu, dominuje pierwsze stanowisko – roszczenie o zachowek ma charakter bezterminowy.

Co to oznacza w praktyce? Kiedy należą się odsetki?

Pamiętam sprawę z mojej kancelarii w Jarocinie, gdy reprezentowałam klientkę z Krotoszyna, której brat otrzymał w testamencie cały majątek po rodzicach. Kiedy składaliśmy pozew o zachowek, klientka była przekonana, że odsetki będzie mogła otrzymać dopiero od dnia wydania wyroku. Jakże była zdziwiona, gdy wyjaśniłam jej aktualne stanowisko sądów!

Zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu:

“Przy czym należy zgodzić się z poglądem, że roszczenie o zachowek ma charakter bezterminowy, w konsekwencji roszczenie to staje się wymagalne z chwilą doręczenia pozwu w sprawie, a nie dopiero z chwilą wydania wyroku w sprawie o zachowek (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2016 roku, I CSK 67/15).“

Co to oznacza? Odsetki od zachowku należą się od dnia doręczenia pozwu zobowiązanemu, a nie dopiero od dnia uprawomocnienia się wyroku. Jest to niezwykle istotna kwestia, szczególnie w sprawach, które toczą się przez dłuższy czas.

W praktyce, prowadząc sprawy o zachowek dla klientów z Jarocina, Kalisza, Gostynia, Koźmina Wielkopolskiego i innych okolicznych miejscowości, zawsze wnioskuję o odsetki od dnia doręczenia pozwu. To może znacząco zwiększyć ostateczną kwotę, jaką otrzyma uprawniony.

Podstawa prawna zasądzenia odsetek

Sąd Okręgowy w Poznaniu oparł swoje rozstrzygnięcie w zakresie odsetek na art. 481 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

“Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe.“

To dlatego w sprawach o zachowek, które prowadzę w mojej kancelarii przy Alei Niepodległości w Jarocinie, zawsze pouczam klientów o znaczeniu tej regulacji. W rezultacie, w omawianej sprawie sąd zasądził odsetki od dnia złożenia pozwu: “Mając na uwadze powyższe, należało zasądzić odsetki od dnia 08 czerwca 2016 roku tj. dnia złożenia pozwu.“

Kilka słów o charakterze roszczenia o zachowek

Zanim przejdę do praktycznych wskazówek, warto przypomnieć, czym właściwie jest roszczenie o zachowek. W mojej praktyce adwokackiej w Jarocinie często spotykam się z niezrozumieniem tej instytucji prawnej.

Roszczenie o zachowek jest:

• roszczeniem o zapłatę sumy pieniężnej,
• roszczeniem majątkowym,
• roszczeniem przysługującym określonym podmiotom (zstępnym, małżonkowi, rodzicom spadkodawcy),
• roszczeniem o charakterze obligacyjnym.

Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w sprawach spadkowych zawsze tłumaczę klientom, że zachowek to nie udział w spadku, lecz prawo do otrzymania określonej sumy pieniężnej od spadkobiercy.

Praktyczne wskazówki dla uprawnionych do zachowku

Na podstawie mojego doświadczenia w kancelarii adwokackiej w Jarocinie oraz analizowanego orzeczenia Sądu Okręgowego w Poznaniu, mogę sformułować kilka praktycznych wskazówek dla osób uprawnionych do zachowku:

1. W pozwie o zachowek domagaj się odsetek od dnia doręczenia pozwu. Jest to zgodne z aktualną linią orzeczniczą i może znacząco zwiększyć ostateczną kwotę, jaką otrzymasz.

2. Przed wytoczeniem powództwa wezwij zobowiązanego do zapłaty. W mojej praktyce w Jarocinie i okolicznych miejscowościach wielokrotnie spotykałam się z sytuacjami, gdy takie wezwanie skłaniało zobowiązanego do dobrowolnej zapłaty, co oszczędzało czas i koszty postępowania sądowego.

3. W przypadku przedsądowych negocjacji zaznacz, że odsetki będą naliczane od dnia doręczenia pozwu. Może to zmotywować drugą stronę do szybszego zakończenia sporu.

4. Nie zwlekaj z dochodzeniem swoich praw. Pamiętaj, że roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od dnia, w którym dowiedziałeś się o testamencie lub od dnia, w którym spadkobierca przyjął spadek w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Mój wspólnik adwokat wspominał kiedyś o sprawie, gdzie uprawniony do zachowku zwlekał z wniesieniem pozwu, licząc na polubowne załatwienie sprawy. Niestety, negocjacje się przedłużały, a gdy w końcu zdecydował się na drogę sądową, część jego roszczenia była już przedawniona. Dlatego zawsze podkreślam – nie odkładaj sprawy na później!

Wskazówki dla zobowiązanych do zapłaty zachowku

A co jeśli to Ty jesteś zobowiązany do zapłaty zachowku? W mojej kancelarii w Jarocinie doradzam takim klientom następujące działania:

1. Rozważ dobrowolne spełnienie świadczenia po otrzymaniu wezwania do zapłaty. Pomoże to uniknąć odsetek i kosztów postępowania sądowego.

2. W razie wątpliwości co do wysokości należnego zachowku, rozważ złożenie do depozytu sądowego kwoty bezspornej. To się w głowie nie mieści, jak wiele osób nie wie o tej możliwości!

3. Pamiętaj, że w postępowaniu sądowym możesz bronić się zarzutem braku winy w opóźnieniu, choć jest to trudne do wykazania. W mojej praktyce w Sądzie Rejonowym w Jarocinie rzadko spotykałam się z przypadkami, gdy taka obrona była skuteczna.

4. Jeśli jesteś przekonany o zasadności swoich argumentów (np. dotyczących zaliczenia darowizn na poczet zachowku), to przedstaw je jak najszybciej. Im wcześniej wyjaśnisz wszystkie wątpliwości, tym mniejsze będą potencjalne odsetki.

Przykład z praktyki adwokackiej

A swoją drogą, niedawno w mojej kancelarii przy Alei Niepodległości w Jarocinie miałam ciekawą sprawę dotyczącą właśnie odsetek od zachowku. Klientka z powiatu jarocińskiego dochodziła zachowku po swoim ojcu, który cały majątek zapisał w testamencie swojej drugiej żonie.

Sprawa toczyła się przez prawie dwa lata z uwagi na skomplikowane kwestie związane z wyceną nieruchomości wchodzących w skład spadku. Gdyby odsetki były naliczane dopiero od dnia uprawomocnienia się wyroku, klientka straciłaby znaczną kwotę. Na szczęście, zgodnie z aktualną linią orzeczniczą, sąd zasądził odsetki od dnia doręczenia pozwu, co przy zachowku wynoszącym około 200 000 zł dało dodatkowe kilkadziesiąt tysięcy złotych odsetek.

Podsumowanie: Znaczenie aktualnej linii orzeczniczej

Lubię powtarzać moim klientom w kancelarii w Jarocinie, że w prawie spadkowym liczy się nie tylko znajomość przepisów, ale także śledzenie aktualnego orzecznictwa. Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 7 maja 2019 r. (sygn. akt XIIC 1086/16) potwierdza utrwalone już stanowisko judykatury, zgodnie z którym roszczenie o zachowek ma charakter bezterminowy, a odsetki za opóźnienie należą się od dnia doręczenia pozwu.

Jest to korzystne rozwiązanie dla uprawnionych do zachowku, gdyż pozwala im na uzyskanie odsetek za cały okres postępowania sądowego. Jednocześnie mobilizuje zobowiązanych do szybkiego spełnienia świadczenia, co często prowadzi do polubownego zakończenia sporu.

Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w sprawach spadkowych, zawsze doradzam klientom dokładne przeanalizowanie wszystkich aspektów sprawy o zachowek, w tym kwestii odsetek, które mogą stanowić znaczącą część ostatecznie uzyskanej kwoty.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Wykonując od wielu lat zawód adwokata w Jarocinie wiem, że każda sprawa spadkowa jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegółowych informacji zapraszam do kontaktu z moją kancelarią.

Zapraszam do Kancelarii Adwokackiej Anna Konrada: Adwokat Anna Konrada Aleja Niepodległości 6, 63-200 Jarocin tel. +48 575 641 021